Respectus Philologicus, 2007 Nr. 11 (16)

 &nbsp

Taras Shevchenko Translated and Retranslated by Vera Rich: A Lifelong Search for Poetic Perfection

[full article and abstract in English] The article deals with the translator’s laboratory of Faith Elizabeth Joan Rich, better known by her pen name Vera, which is the direct Ukrainian translation of Faith. The discussion focuses on post-publication self-revisions by Rich of her earlier translations from “The Kobzar” by the Ukrainian Romantic poet Taras Shevchenko (1814–1861) in subsequent printings, as well as on her reprinted and new translations of Shevchenko. The article details the numerous instances of self-editing by the translator, including two versions of the poem «Садок вишневий коло хати…» (“Beside the house, the cherry’s flowering…” and “Cherry-trees bloom by the house yonder…”). It also analyses the singability of translations by Rich, and in particular of the verses “Roaring and groaning rolls the Dnipro…” and “O my thoughts, my heartfelt thoughts, I am troubled for you…” The article concludes that in her strategy Rich has developed a holistic approach to translating Shevchenko’s “Kobzar”.[straipsnis ir santrauka anglų kalba

Бородинская строфа Лермонтова и вопросы теории русского стиха

The paper considers several issues of Russian Verse Theory connected with the architectonics of Lermontov’s Borodino strophe. This rare and unique strophe is characterized by an odd number of lines (seven), peculiar rhyme, and mainly by the different number of syllables in its lines: five lines of the strophe contain nine syllables of iambic tetrameter, while the third and the seventh contain six syllables of iambic trimeter. Such a structure does not allow the use of traditional (statistical) methods of the study of verse rhythmics. To prove that, this paper describes the construction of “stress profiles” for the quatrain in iambic tetrameter, and shows that it is impossible to carry out this procedure for Lermontov’s Borodino strophe. Unlike the traditional approach, our method of rhythmic-harmonic precision imposes no restrictions on the architectonics of verse, which is why it is this method that underlies the analysis of the structural harmony of the Borodino strophe given in this paper. Our analysis compares the rhythmic-harmonic potential of the strophe and the actual values of the rhythmic harmony parameter with iambic and trochaic quatrains and with Onegin’s strophe in Pushkin’s verse. Another task of our work was a rhythmic-conceptual study of the “Borodino” text. This poem was published in 1837; together with the poem “On the Poet’s Death,” it immediately moved Lermontov to the forefront of Russian poets. The main result of our work consists in proving that in its structural-harmonic aspect, the Borodino strophe is unique and, moreover, it turns out to be the perfect verse construction for the expression of a mixed sublime-descending poetic mood: inspiration (in our case, a patriotic rise) and the following disappointment. Our study shows that Lermontov’s great poem “Borodino” not only passes “the trial of harmony with algebra,” but also, from the point of view of its single a rhythm-sense, stands near the best works of the first Russian poet, Pushkin.В статье рассмотрены вопросы теории русского стиха, связанные с архитектоникой Бородинской строфы Лермонтова, уникального явления в русской поэтической традиции. Другой задачей являлось ритмико-смысловое изучение текста стихотворения «Бородино», которое наряду со стихотворением «На смерть поэта» вывело Лермонтова на первые позиции среди лучших русских поэтов. Оба исследовательских направления данной работы базируются на методах эстетико-формального стиховедения, в основе которого лежит математика гармонии (принцип «золотого сечения»).Особый интерес стихотворению Лермонтова «Бородино» придает, по нашему мнению, тот факт, что ритмика этого стихотворения не может быть изучена и не изучалась средствами традиционного стиховедения. Результаты нашей работы показали, что Бородинская строфа в структурно-гармоническом отношении оказалась идеальной стиховой конструкцией для выражения смешанного возвышенно-нисходящего поэтического настроения: чувства воодушевления (в данном случае – патриотического подъема) со следующим тут же чувством разочарования. Исследование текста с позиции единого ритмо-смысла дает все основания утверждать, что гениальное стихотворение Лермонтова «Бородино» не только выдерживает «поверку алгеброй гармонии», но и действительно оказывается в едином строю с лучшими произведениями первого поэта России – Пушкина

Składnia orzeczenia czasownikowego przy wyrażeniach typu ‘pierwszy i drugi zawodnik’

In the Polish language there are expressions like pierwszy i drugi, taki lub inny which consist of adjectives, numerals or pronouns constituting determiners of nouns (e.g. ten czy ów zawodnik). Some of these sequences are distributional equivalents of the compound subject owing to the reference and syntax. Such a sequence, like series subject, relates to at least two referents in the extralinguistic reality and allows the occurrence of ad formam and/or ad sensum adjustment of verbs, for example: Pierwszy i drugi zawodnik mają / ma dobry czas. The habit of adjusting the person form in the Polish language is often unstable.The article discusses chosen issues concerning features of structure and syntax requirements among the sequences which function in sentences similarly to nominal series in the function of a subject.Models of syntax adjustment of verb in various types of sequences in the modern Polish were created on the basis of quantitative and qualitative analyses. Such a formulation of the rule may be directly provided in the correctness publications which codify the modern linguistic norm.W języku polskim istnieją wyrażenia typu pierwszy i drugi zawodnik, ten i ów, taki lub inny, złożone z przymiotników, liczebników lub zaimków, stanowiących określenia rzeczowników. Interesujące będą te z nich, które w zdaniu wchodzą w dwustronną relację składniową z orzeczeniem czasownikowym. Jak wynika z obserwacji, niektóre z takich ciągów są dystrybucyjnymi ekwiwalentami podmiotu szeregowego z uwagi na referencję oraz składnię. Mimo iż konstytuuje je singularny rzeczownik oraz szereg przymiotnikowy, taki ciąg, podobnie jak podmiot szeregowy, odsyła często przynajmniej do dwóch referentów w rzeczywistości pozajęzykowej oraz dopuszcza wystąpienie dostosowania ad formam i/lub ad sensum czasowników. Zwyczaj dostosowania formy osobowej jest w polszczyźnie niejednokrotnie rozchwiany. W artykule omówiono wybrane zagadnienia dotyczące cech budowy oraz wymagań składniowych tych spośród ciągów, które zachowują się w zdaniach podobnie jak szeregi rzeczownikowe w funkcji podmiotu. Analizy przeprowadzono na podstawie obserwacji obszernego materiału, wyekscerpowanego z licznych źródeł. Uwzględniono także aspekty historyczne badanego zjawiska, począwszy od fazy staropolskiej. Na podstawie analiz ilościowych i jakościowych, opracowano wzory dostosowania składniowego czasownika przy różnego typu ciągach złożonych z szeregowego określnika oraz singularnego rzeczownika we współczesnym języku polskim. Tak sformułowane reguły mogą znaleźć się wprost w wydawnictwach poprawnościowych, kodyfikujących współczesną normę językową

O kulcie maryjnym Daniela Zielińskiego w świetle „Przedmowy” poprzedzającej „Szatę wzorzystą doskonałości” (1649)

This article presents the issues tackled in the “Preface” to Szata wzorzysta doskonałości, zakonnicę w oczach Boskich zdobiąca i wszelkim stanom ludzi żyć duchownie pragnących pożyteczna (The Patterned Robe of Perfection Worn by the Nun before the Eyes of God and Useful to All People Wishing to Lead a Spiritual Life) (Kraków 1649) by Daniel Zieliński, a Bernadine from Alwernia. Noteworthy in this work, orientated toward awakening prayer activity and promoting religious life, is the dedication to Mary, which constitutes an expression of the tribute to Mary made by the author as well as a testimony of his personal experience. The article shows that the “Preface” was written for the purpose of the cult of Mary and constitutes a testimony of the spirituality of the post-tridentine era. The author also reflected on the cult of Mary in Polish Catholicism, as manifested in the christenings, scapulars and rosaries, Marian Sodalities, the increasing role of sanctuaries to Mary (including Jasna Góra, Kalwaria Zebrzydowska) and the related pilgrimage movement. The cult of Mary was spread through prayer books, sermons, religious poetry and devotional books.Przedmiotem artykułu jest problematyka „Przedmowy” poprzedzającej dzieło bernardyna z Alwerni Daniela Zielińskiego, pt. Szata wzorzysta doskonałości, zakonnicę w oczach Boskich zdobiąca i wszelkim stanom ludzi żyć duchownie pragnących pożyteczna (Kraków 1649). W druku tym, zorientowanym na pobudzenie aktywności modlitewnej oraz pielęgnowanie życia religijnego, zwraca uwagę poprzedzająca „Przedmowę” dedykacja skierowana do Maryi, będąca wyrazem złożonego Jej przez autora hołdu oraz świadectwem jego osobistych doświadczeń. Artykuł unaocznia, że „Przedmowa” duchownego napisana została także dla potrzeb kultu maryjnego jako świadectwo pobożności doby potrydenckiej. W publikacji podjęto również zagadnienie kultu maryjnego w siedemnastowiecznym katolicyzmie polskim, co odzwierciedlały nabożeństwa, bractwa szkaplerzne i różańcowe, sodalicje mariańskie, wzrastająca rola sanktuariów maryjnych (m.in. Jasna Góra, Kalwaria Zebrzydowska) oraz wiążący się z tym ruch pielgrzymkowy. Pobożność maryjna rozpowszechniała się dzięki modlitewnikom, kazaniom, poezji religijnej oraz użytkowym książkom dewocyjnym

A Contemporary Free Verse from American and Ukrainian Readers’ Perspectives

The study presents an experiment aimed at discovering similarities and differences in how American and Ukrainian participants perceived contemporary free verse. Three poems were examined from the perspectives of intertextual/infratextual/intratextual context dimensions. The presence of intertextual characteristics – reflecting social reality and metaphoric content – was recognized by the majority in both groups of participants, yet across the groups, there were differences in the degree of value placed on each characteristic. Differences in views on the infratextual contexts reflect the variability of functions performed by the initial/intermediate/closing parts of the poems. As regards intratextual context dimension, there were significant similarities in the participants’ views on the imagery, in the constructed text-worlds, emotional responses, interpretations, and encountered difficulties. The analysis of the intratextual contexts of the poems indicates that some texts may drive readers’ interpretations, thus reducing the role of culture in their reception

Lietuvių ir baltarusių kalbų fonetikos sąveika Rodūnios apylinkėse

The research focuses on the interaction of the Lithuanian and Belarusian languages in thesurroundings of Radun (Belarus, Voranava district, Lith. Rodūnia). Employing the language changemethodology, the paper presents a detailed analysis of the most prominent cases of phonetic interference oftwo – old and middle – generations of residents in both languages spoken by them.The data show that the oldest residents are expressing both languages using the Lithuanian articulatory base. Over time, the characteristic Lithuanian features begin to level: varies the pronunciation of a; in open endings, the long tense vowels i, ы are usually pronounced as é; unstressed vowels are reduced inconsistently, etc.As Lithuanian is for the middle-generation speakers, it already demonstrates essential changes, whichoccurred because they started expressing their Lithuanian using the Belarusian articulatory base. First of all, they usually lengthen stressed short vowels; they do no longer pronounce unstressed long vowels; they donot distinguish between acute – or circumflex-accented mixed i, u + R type diphthongs; the distinction between the falling and rising diphthongs ai, au, is made based on phonetic, not accentual, factors; the palatalised dental consonants t, d are replaced by the palatalised velar consonants k, g.Tiriama dviejų pagrindinių Ródūnios apylinkėse (Baltarusija, Varanãvo r.) vartojamų kalbų –lietuvių šnektos (pietų aukštaičių patarmė) ir vietinės baltarusių tarmės – sąveika. Pritaikius kalbų kaitosmetodiką, lyginama dviejų skirtingų kartų abiejų vartojamų kalbų fonetika, nustatomos interferencijos kryptys.Vyriausiosios kartos atstovams šnekant tiek lietuviškai, tiek baltarusiškai, iš esmės išlieka pamatinė gimtosioslietuvių kalbos artikuliacijos bazė. Laikui bėgant ir silpnėjant lietuvių-baltarusių dvikalbystei, šios kartos vartojamos baltarusių tarmės fonetikoje lietuvių šnektai būdingi bruožai palaipsniui ima niveliuotis: įvairuoja dvibalsio ay tarimas; ilgieji įtemptieji balsiai i, ы atvirosiose galūnėse dažnai ištariami kaip (i)e, (ы)ε; nenuosekliai redukuojami nekirčiuoti balsiai.Viduriniosios kartos lietuvių šnektoje fiksuojama jau esminių pokyčių, nes ši karta lietuviškai kalba visrečiau. Nustatyta, kad šios kartos žmonės lietuvių kalbą pradėjo realizuoti baltarusiškos artikuliacinės bazėspriemonėmis: ilginami trumpieji kirčiuoti balsiai; nebeištariami nekirčiuoti ilgieji balsiai; tvirtapradžiai ir tvirtagaliai dvibalsiai ai, au yra skiriami ne akcentologiniu, o fonetiniu pagrindu; palatalizuoti dantiniai priebalsiai t, d keičiami palatalizuotais gomuriniais priebalsiais k, g

Lip Synchrony of Rounded and Protruded Vowels and Diphthongs in the Lithuanian-Dubbed Animated Film “Cloudy with a Chance of Meatballs 2”

In this article, the problems of dubbing, especially related to lip synchrony as one of the most challenging aspects of audiovisual translation, are scrutinised. Contrarily to the traditional focus on bilabials and open vowels, the object of this research is lip synchrony of both rounded and protruded vowels and diphthongs since lip rounding is a visibly marked feature, which cannot be neglected especially in close-ups. The study aims at determining the inaccuracies in lip synchrony of the mentioned phonemic group in the dubbed animated feature film Cloudy with a Chance of Meatballs 2 from English to Lithuanian. Qualitative and quantitative analysis is carried out by employing a comparative method. The research methodology is based on the theoretical insights and assumptions provided by Frederic Chaume (2004, 2006, 2012), Richard Barsam & Dave Monahan (2010), and Indrė Koverienė (2015). The research findings demonstrate the main issues of lip synchrony a translator might face while adapting a piece of audiovisual material for the target language audience. Also, it provides insights into the quality of the overall translation of the chosen film

Meilės emocijų raiška audiovizualinėje plotmėje

Audiovisual work is significant in its narrative and created images. Conveyance, recognition and experiences of characters’ emotions are not disregarded. By using the most elaborated audio and visual means, filmmakers try not only to involve the viewers in the film plot but also encourage them to discover characters’ emotions and feelings, go through their experiences and perceive their emotional transformation. This article aims at revealing the conceptualisation of transformation of characters’ love emotions in the film “Pleasantville”. Cognitive metaphor and metonymy theories as well as the identified multimodal meaning making resources indicating the embodiment of prevailing love emotions are applied in the analysis. Firstly, emotions, their notion, typology and somatic aspects of love emotions are discussed. Then the focus is put on multimodal constructions and their audiovisual expression. The empirical part of the article deals with the analysis of the most intense love emotions discerned in the film, namely, ecstasy and admiration, paying the primary attention to the multimodal modes used to reveal their conceptualisation.Audiovizualiniuose kūriniuose svarbus pasakojamas siužetas, kuriamas vaizdas, nuošaly nepaliekamos emocijos, jausmai, jų perteikimas, atpažinimas ir išgyvenimas. Filmų kūrėjai, pasitelkę pačias įmantriausias vaizdo ir garso priemones, siekia ne tik įtraukti žiūrovą į filmo istoriją, bet ir kviečia atpažinti veikėjų jausminius pokyčius, pajusti jų išgyvenimus ir suvokti jų emocinę transformaciją. Pasitelkus kognityvines metaforų ir metonimijų teorijas bei pastebėtas dominuojančias emocijų įkūnijimo multimodalines raiškos priemones, šiame straipsnyje siekiama atskleisti su meilės jausmu susijusių emocijų konceptualizaciją filme „Malonus miestelis“ (Soderbergh, Ross 1998). Pirmoje straipsnio dalyje aptariamos emocijos, jų samprata, tipai, su meile susijusių emocijų somatiniai aspektai, taip pat nagrinėjamos multimodalinės reikšmės konstrukcijos, jų audiovizualinė realizacija. Antroje straipsnio dalyje analizuojamos filme pastebėtų su meile susijusių ryškių emocijų – ekstazės ir susižavėjimo – raiška bei jas atskleidžiančios multimodalinės metaforos ir metonimijos

Distribution of Terms Across Genres in the Annotated Lithuanian Cybersecurity Corpus

The paper provides results of the frequential distribution analysis of cybersecurity terms used in the Lithuanian cybersecurity corpus composed of texts of different genres. The research focuses on the following aspects: overall distribution of cybersecurity terms (their density and diversity) across genres, distribution of English and English-Lithuanian terms and their usage patterns in Lithuanian sentences, and, finally, the most frequent cybersecurity terms and their thematic groups in each genre. The research was performed in several stages: compilation of a cybersecurity corpus and its subdivision into genre-specific subcorpora, manual annotation of cybersecurity terms, automatic lemmatisation of annotated terms and, finally, quantitative analysis of the distribution of the terms across the subcorpora. The results reveal the similarities and differences of the use of cybersecurity terminology across genres which are important to consider to get a complete picture of terminology usage trends in this domain