Pobudzenia dodatkowe jako wskaźnik właściwego położenia elektrody podczas ablacji drogi węzłowej o wolnym przewodzeniu

Pobudzenia dodatkowe podczas ablacji wolnej drogi węzłowej Cel pracy: Ocena pobudzeń dodatkowych wyzwalanych podczas ablacji wolnej drogi węzłowej (SP, slow pathway) jako wskaźnika właściwego położenia elektrody. Materiał i metody: 70 chorych (41 &plusmn; 14 lat; 50 kobiet) z nawrotnym częstoskurczem przedsionkowo-węzłowym poddano ablacji SP. Z 510 aplikacji prądu RF (ARF, application RF) przeanalizowano przebieg 464 wykonanych podczas rytmu zatokowego. Badano występowanie i rodzaj pobudzeń dodatkowych: węzłowych (JPB, junctional premature beats), dolnoprzedsionkowych (APB, low-atrial premature beats), komorowych (VPB, ventricular premature beats). Badanie elektrofizjologiczne pozwoliło wyróżnić ARF: trwale skuteczne (65), przejściowo skuteczne (50) i nieskuteczne (349). Wyniki: Dodatkowe pobudzenia węzłowe częściej (p < 0.0003) wzbudzano w obszarze środkowoprzegrodowym. W analizie wieloczynnikowej JPB stanowią niezależny czynnik rokowniczy. Zaobserwowano, że w różnicowaniu ARF trwale skutecznych od nieskutecznych i przejściowo skutecznych tylko JPB są niezależnym czynnikiem potwierdzającymi właściwe położenie elektrody (odpowiednio p < 0,0001; p = 0,0007), zaś w różnicowaniu ARF przejściowo skutecznych od nieskutecznych istotne są APB (p = 0,0034) i JPB (p = 0,0069). Rodzaj wzbudzanych pobudzeń zależy prawdopodobnie od miejsca aplikacji. Podczas ARF w dystalnej części SP (tj. na jej końcu węzłowym) pobudzenie wywołane przez cewnik szybciej dociera do przedsionka przez węzeł i drogę szybką (wstecznie) niż przez SP &#8212; powstaje JPB. Aktywacja z proksymalnej części SP najpierw obejmuje przedsionek w okolicy ujścia zatoki wieńcowej, a następnie dociera do pęczka Hisa przez drogę szybką &#8212; powstaje APB. Aplikacje w strefie pośredniej wywołują oba rodzaje pobudzeń. APB mogą prawdopodobnie być wzbudzane nie tylko w SP, ale również w jej sąsiedztwie (ARF będzie nieskuteczna) &#8212; stąd ich mniejsza wartość rokownicza. Wnioski: JPB w czasie ARF są czynnikiem potwierdzających właściwe położenie elektrody. Nie ma pełnej zgodności w ocenie wartości rokowniczej APB. Bezsprzecznie pozwalają one różnicować aplikacje nieskuteczne od przejściowo skutecznych. Podczas aplikacji w obszarze środkowoprzegrodowym częściej występują JPB. (Folia Cardiol. 2001; 8: 65&#8211;72

Pobudzenia dodatkowe jako wskaźnik właściwego położenia elektrody podczas ablacji drogi węzłowej o wolnym przewodzeniu

Pobudzenia dodatkowe podczas ablacji wolnej drogi węzłowej Cel pracy: Ocena pobudzeń dodatkowych wyzwalanych podczas ablacji wolnej drogi węzłowej (SP, slow pathway) jako wskaźnika właściwego położenia elektrody. Materiał i metody: 70 chorych (41 &plusmn; 14 lat; 50 kobiet) z nawrotnym częstoskurczem przedsionkowo-węzłowym poddano ablacji SP. Z 510 aplikacji prądu RF (ARF, application RF) przeanalizowano przebieg 464 wykonanych podczas rytmu zatokowego. Badano występowanie i rodzaj pobudzeń dodatkowych: węzłowych (JPB, junctional premature beats), dolnoprzedsionkowych (APB, low-atrial premature beats), komorowych (VPB, ventricular premature beats). Badanie elektrofizjologiczne pozwoliło wyróżnić ARF: trwale skuteczne (65), przejściowo skuteczne (50) i nieskuteczne (349). Wyniki: Dodatkowe pobudzenia węzłowe częściej (p < 0.0003) wzbudzano w obszarze środkowoprzegrodowym. W analizie wieloczynnikowej JPB stanowią niezależny czynnik rokowniczy. Zaobserwowano, że w różnicowaniu ARF trwale skutecznych od nieskutecznych i przejściowo skutecznych tylko JPB są niezależnym czynnikiem potwierdzającymi właściwe położenie elektrody (odpowiednio p < 0,0001; p = 0,0007), zaś w różnicowaniu ARF przejściowo skutecznych od nieskutecznych istotne są APB (p = 0,0034) i JPB (p = 0,0069). Rodzaj wzbudzanych pobudzeń zależy prawdopodobnie od miejsca aplikacji. Podczas ARF w dystalnej części SP (tj. na jej końcu węzłowym) pobudzenie wywołane przez cewnik szybciej dociera do przedsionka przez węzeł i drogę szybką (wstecznie) niż przez SP &#8212; powstaje JPB. Aktywacja z proksymalnej części SP najpierw obejmuje przedsionek w okolicy ujścia zatoki wieńcowej, a następnie dociera do pęczka Hisa przez drogę szybką &#8212; powstaje APB. Aplikacje w strefie pośredniej wywołują oba rodzaje pobudzeń. APB mogą prawdopodobnie być wzbudzane nie tylko w SP, ale również w jej sąsiedztwie (ARF będzie nieskuteczna) &#8212; stąd ich mniejsza wartość rokownicza. Wnioski: JPB w czasie ARF są czynnikiem potwierdzających właściwe położenie elektrody. Nie ma pełnej zgodności w ocenie wartości rokowniczej APB. Bezsprzecznie pozwalają one różnicować aplikacje nieskuteczne od przejściowo skutecznych. Podczas aplikacji w obszarze środkowoprzegrodowym częściej występują JPB. (Folia Cardiol. 2001; 8: 65&#8211;72

Charakterystyka elektrogramów ujścia komorowego lewostronnych dodatkowych szlaków przewodzenia

Wstęp: Celem pracy jest opracowanie kryteriów identyfikacji ujścia komorowego dodatkowych lewostronnych szlaków przewodzenia na podstawie analizy elektrogramów rejestrowanych w miejscach aplikacji prądu o częstotliwości radiowej (RF). Materiał i metody: Oceniono 114 aplikacji RF, w tym 78 nieskutecznych i 36 skutecznych, u 36 pacjentów z pojedynczym lewostronnym dodatkowym szlakiem przewodzenia. Porównywano zależności czasowe elektrogramów dwubiegunowych w czasie przewodzenia zstępującego i wstecznego przez dodatkowy szlak oraz morfologię elektrogramów jednobiegunowych w czasie przewodzenia zstępującego w miejscach skutecznej i nieskutecznej aplikacji prądu. Wyniki: Miejsca skutecznych aplikacji prądu w rejestracjach dwubiegunowych wyróżniały się: 1. krótkim czasem między główną lokalną aktywacją przedsionka a główną lokalną aktywacją komory, Aa-Va &#8212; 46,9 ms vs. 57,2 ms (p = 0,021); 2. krótkim czasem między początkiem fali delta EKG a elektrogramem głównej lokalnej aktywacji komory, delta-Va &#8212; 11,0 ms vs. 18,1 ms (p = 0,025), znamienność statystyczna istotnie wzrastała przy wartościach poniżej 14 ms (p = 0,001); 3. krótkim czasem między początkiem elektrogramu komory a główną lokalną aktywacją komory, pV-Va 25,5 ms vs. 34,3 ms (p = 0,043), istotność statystyczna znacznie wzrastała, gdy ten czas jest krótszy lub równy 25 ms (p = 0,002); 4. rejestracją potencjału dodatkowego szlaku przewodzenia (p = 0,028). Miejsca skutecznych aplikacji prądu w odprowadzeniach jednobiegunowych wyróżniały się: 1. charakterystyczną morfologią QS zapisu komory p = 0,03 z widocznym sygnałem przedsionka p = 0,023; 2. elektrogramem z wszystkimi wymienionymi cechami zwiększającym 39-krotnie szansę skutecznej aplikacji prądu.Wnioski: Miejsce dla skutecznej aplikacji ujścia komorowego lewostronnego dodatkowego szlaku przewodzenia można zidentyfikować, analizując wiele elementów zapisów odprowadzeń jedno- i dwubiegunowych rejestrowanych elektrodą ablacyjną. W identyfikacji miejsca ablacji dodatkowych szlaków lewostronnych w zapisie dwubiegunowym znaczenie mają: stwierdzenie sygnału pęczka Kenta oraz krótki czas od początku fali delta w EKG do głównej lokalnej aktywacji komory, natomiast w zapisie jednobiegunowym &#8212; sygnał QS z jednoczesnym uwidocznieniem sygnału przedsionka

Zastosowanie echokardiografii endokawitarnej podczas ablacji podłoża migotania przedsionków

Wstęp: Echokardiografia endokawitarna (ICE) stosowana podczas ablacji migotania przedsionków (AF) pozwala osiągnąć dużą skuteczność i mały odsetek powikłań. W niniejszej pracy zaprezentowano pierwsze doświadczenia autorów związane z zastosowaniem ICE podczas ablacji prądem o wysokiej częstotliwości (RF). Metody: W lutym i lipcu 2004 r. wykonano 6 zabiegów ablacji RF tachyarytmii przedsionkowych z zastosowaniem ICE (EP Med Systems). Sondę ICE umieszczano w prawym przedsionku. Nakłucie transseptalne wykonano pod kontrolą fluoroskopii oraz ICE. Po wprowadzeniu prowadnika do lewego przedsionka (LA) podawano pacjentom bolus heparyny (100 jm./kg mc.) + 1000 jm./h (wszystkich pacjentów uprzednio co najmniej 3 miesiące leczono acenokumarolem, a 3 dni przed zabiegiem podawano im enoksyparynę). Ablacje przeprowadzano metodą elektroanatomiczną, elektrodą 4 mm. Aplikacje wykonano proksymalnie do ujść żył płucnych z nominalnymi nastawami generatora RF: temperatura 50-55°C, moc 25-35 W. Po pojawieniu się spontanicznego kontrastu redukowano moc, a przy braku efektu przerywano aplikacje. Aplikacje przerywano również natychmiast po pojawieniu się intensywnego kontrastu (shower of bubbles). Wyniki: U wszystkich pacjentów nakłucie transseptalne wykonano w sposób typowy. Nie wykazano anatomii atypowej. Efekt spontanicznego kontrastu obserwowano podczas aplikacji u wszystkich badanych. U 1 pacjenta objaw ten występował mimo zmniejszenia energii aplikacji. Kolejne aplikacje trwały 15-20 s i wykonano je przy użyciu niskiej energii. U tego samego chorego zaobserwowano w trakcie ablacji 2 balotujące skrzepliny o długości 2 mm i 5 mm wytworzone na elektrodzie Lasso. U żadnego z pacjentów nie wystąpiły po zabiegu powikłania zakrzepowo-zatorowe. Wnioski: Echokardiografia endokawitarna jest metodą istotnie uzupełniającą dotychczas stosowane podczas ablacji techniki obrazowania. Nawet przy niskiej energii aplikacji i prawidłowym leczeniu przeciwzakrzepowym istnieje ryzyko powstania spontanicznego kontrastu i drobnych skrzeplin

Zależność wyniku testu pionizacyjnego od zastosowanego w nim protokołu. Wstępne wyniki badania wieloośrodkowego

Wstęp: Omdlenia kardiodepresyjne występują wcześniej niż wazodepresyjne. Z kolei prowokacja nitrogliceryną (NTG) może fałszywie zwiększać częstość rozpoznań zespołu wazowagalnego ze składową ciśnieniową. Jest to istotne ze względu na obserwowaną tendencję do skracania protokołu testu pionizacyjnego (TT) przez wcześniejsze podanie NTG. Cel pracy: Porównanie wyników TT wykonywanych przy użyciu różnych protokołów i ocena wpływu wcześniejszego podania podjęzykowo 0,25 mg NTG na wynik badania. Materiał i metody: Przeanalizowano 446 TT (259 K; wiek 41 &plusmn; 19 lat). Grupa 1 - test bierny 60 min (n = 97), grupa 2 - test bierny 45 min + 20 min po NTG (n = 150), grupa 3 - 30 min + 20 min po NTG (n = 93), grupa 4 - 20 min + 20 min po NTG (n = 106). Wyniki: Grupa 1: test ujemny - 62 (64%), omdlenie o typie mieszanym (1 wg VASIS) - 20 (21%), kardiodepresyjnym (VASIS 2) - 10 (10%), wazodepresyjnym (VASIS 3) - 5 (5%), reakcja fałszywie dodatnia - 0; grupa 2: odpowiednio - 28 (19%), 63 (42%), 36 (24%), 23 (13%), 3 (2%); grupa 3: 46 (50%), 20 (22%), 16 (17%), 11 (12%), 0; grupa 4: 39 (37%), 30 (28%), 26 (24%), 4 (4%), 3 (3%). U 4 chorych z grupy 4 (4%) wystąpiła reakcja dysautonomiczna. Nie wykazano istotnych różnic między grupą 3 i 4. W grupie 1 było więcej wyników ujemnych (vs. grupa 2, 3-4 odpowiednio p < 0,0000002; < 0,004), przedłużenie fazy biernej przed NTG zwiększało liczbę dodatnich TT (p < 0,0003). W grupie 4 było mniej wyników wazodepresyjnych niż w grupie 2 (p < 0,025). Obserwowano tendencję do mniejszej liczby omdleń ze składową ciśnieniową. Wnioski: Największą czułość, szczególnie dla omdleń ze składową ciśnieniową, ma test według protokołu 45 + 20 min

Ocena oksygenacji mózgu i zapisu elektroencefalograficznego podczas omdlenia wazowagalnego &#8212; doniesienie wstępne

Wstęp: Spektroskopia w bliskiej podczerwieni (NIRS, near infrared spectroscopy) określa regionalną oksygenację mózgu, elektroencefalografia (EEG) &#8212; zaburzenia czynności elektrycznej. Cel pracy: Ocena przydatności badań NIRS i EEG w badaniach nad patofizjologią omdlenia wazowagalnego (VVS, vasovagal syncope). Materiał i metody: Wykonano 17 testów pionizacyjnych (HUTT) z monitorowaniem NIRS i 17 z oceną holterowską EEG. Podczas 3 VVS (1 M, 2 K; 23&#8211;77 lat) dokonano obydwu rejestracji. Wyniki: U pierwszej chorej stale obserwowano nieprawidłowy zapis EEG, szczególnie w lewej okolicy czołowo-skroniowej. W 90 s po podaniu nitrogliceryny wystąpił powolny spadek stężenia hemoglobiny utlenowanej (HbO2). Po 1,5 min nastąpił silny spadek stężenia HbO2, z symetrycznym wzrostem stężenia hemoglobiny zredukowanej (Hb) i obniżaniem RR. W kolejnej minucie pojawiły się objawy aury, a po 2 min wazodepresyjne VVS z serią wysokonapięciowych fal ostrych. Po nich nastąpiły fale wolne. U chorego w 10 s po &#8222;przełamaniu&#8221; w krzywej stężenia HbO2 wystąpił jego gwałtowny spadek (i spadek stężenia hemoglobiny całkowitej &#8212; Hbtot), po kolejnych 5 s &#8212; objawy aury, po minucie &#8212; gwałtowne zwolnienie rytmu zatokowego, a następnie 18-sekundowa asystolia. Powrót do pozycji leżącej spowodował gwałtowny wzrost stężenia HbO2 i Hbtot. W 3. s asystolii zaobserwowano wyraźne zwolnienie czynności podstawowej w EEG, następnie kilkanaście sekund wysokonapięciowych fal wolnych delta. U drugiej chorej w 4 min po podaniu nitrogliceryny wystąpił łagodny spadek w krzywej stężenia HbO2. W 1,5 min potem obserwowano gwałtowny spadek stężenia HbO2 z mniejszym wzrostem stężenia Hb i mniej nasilonym spadkiem stężenia Hbtot. Po 30 s nastąpił spadek RR, po upływie minuty &#8212; objawy aury, w kolejnej minucie &#8212; wazodepresyjne VVS ze zwolnieniem czynności bioelektrycznej (fale theta i delta) trwającym około 1 min. Po położeniu u chorego wystąpił gwałtowny wzrost stężenia HbO2 i Hbtot z symetrycznym spadkiem stężenia Hb. Wniosek: Zmiany w oksygenacji mózgu podczas rozwijającej się reakcji wazowagalnej wyprzedzają zaburzenia czynności bioelektrycznej mózgu. (Folia Cardiol. 2001; 8: 129&#8211;136

Ocena oksygenacji mózgu i zapisu elektroencefalograficznego podczas omdlenia wazowagalnego &#8212; doniesienie wstępne

Wstęp: Spektroskopia w bliskiej podczerwieni (NIRS, near infrared spectroscopy) określa regionalną oksygenację mózgu, elektroencefalografia (EEG) &#8212; zaburzenia czynności elektrycznej. Cel pracy: Ocena przydatności badań NIRS i EEG w badaniach nad patofizjologią omdlenia wazowagalnego (VVS, vasovagal syncope). Materiał i metody: Wykonano 17 testów pionizacyjnych (HUTT) z monitorowaniem NIRS i 17 z oceną holterowską EEG. Podczas 3 VVS (1 M, 2 K; 23&#8211;77 lat) dokonano obydwu rejestracji. Wyniki: U pierwszej chorej stale obserwowano nieprawidłowy zapis EEG, szczególnie w lewej okolicy czołowo-skroniowej. W 90 s po podaniu nitrogliceryny wystąpił powolny spadek stężenia hemoglobiny utlenowanej (HbO2). Po 1,5 min nastąpił silny spadek stężenia HbO2, z symetrycznym wzrostem stężenia hemoglobiny zredukowanej (Hb) i obniżaniem RR. W kolejnej minucie pojawiły się objawy aury, a po 2 min wazodepresyjne VVS z serią wysokonapięciowych fal ostrych. Po nich nastąpiły fale wolne. U chorego w 10 s po &#8222;przełamaniu&#8221; w krzywej stężenia HbO2 wystąpił jego gwałtowny spadek (i spadek stężenia hemoglobiny całkowitej &#8212; Hbtot), po kolejnych 5 s &#8212; objawy aury, po minucie &#8212; gwałtowne zwolnienie rytmu zatokowego, a następnie 18-sekundowa asystolia. Powrót do pozycji leżącej spowodował gwałtowny wzrost stężenia HbO2 i Hbtot. W 3. s asystolii zaobserwowano wyraźne zwolnienie czynności podstawowej w EEG, następnie kilkanaście sekund wysokonapięciowych fal wolnych delta. U drugiej chorej w 4 min po podaniu nitrogliceryny wystąpił łagodny spadek w krzywej stężenia HbO2. W 1,5 min potem obserwowano gwałtowny spadek stężenia HbO2 z mniejszym wzrostem stężenia Hb i mniej nasilonym spadkiem stężenia Hbtot. Po 30 s nastąpił spadek RR, po upływie minuty &#8212; objawy aury, w kolejnej minucie &#8212; wazodepresyjne VVS ze zwolnieniem czynności bioelektrycznej (fale theta i delta) trwającym około 1 min. Po położeniu u chorego wystąpił gwałtowny wzrost stężenia HbO2 i Hbtot z symetrycznym spadkiem stężenia Hb. Wniosek: Zmiany w oksygenacji mózgu podczas rozwijającej się reakcji wazowagalnej wyprzedzają zaburzenia czynności bioelektrycznej mózgu. (Folia Cardiol. 2001; 8: 129&#8211;136

Concept Paper: MedReset, a Comprehensive, Integrated and Bottom-Up Approach

Euro-Mediterranean policies, as well as research on them, have been characterized by a Euro- centric approach based on a narrow geopolitical construction of the Mediterranean. Moreover, stakeholders, policy instruments, and policy issues have been defined from a European standpoint, marginalizing the perspectives and needs of local states and people, and ignoring the role played by new and powerful regional and global actors. In an increasingly multipolar world, overcoming this Euro-centric approach is key for Europe to play a more meaningful role in the region. Thus, MEDRESET aims to reset our understanding of the Mediterranean and develop alternative visions for a new partnership and corresponding EU policies, reinventing a future role for the EU as an inclusive, flexible, and responsive actor in the region. This will be achieved through an integrated research design which is in three phases: it 1) de-constructs the EU construction of the Mediterranean, 2) counters it by mapping the region on the geopolitical level and in four key policy areas (political ideas, agriculture and water, industry and energy, migration and mobility) alongside a three-dimensional framework (stakeholders, policy instruments, policy issues), which directly feeds into 3) a reconstruction of a new role for the EU, enhancing its ability to exert reflexive leadership and thus its relevance in the region. Embedded in an interdisciplinary research team, as well as in a civil society and media network, MEDRESET evaluates the effectiveness and potential of EU policies by investigating whether current policies still match the changing geopolitical configuration of the Mediterranean area. The perceptions of EU policies and the reasons for their successes or failures are assessed by surveying top-down and bottom-up stakeholders on both shores of the Mediterranean. Country-tailored policy recommendations for the EU will be given for four key countries: Egypt, Lebanon, Morocco, and Tunisia

&#8222;Sygnały drogi wolnej&#8221; i ich znaczenie jako wskaźnika właściwego położenia elektrody ablacyjnej

Cel pracy: Retrospektywna ocena przydatności różnych sygnałów &#8222;drogi wolnej&#8221; (SPp, slow pathway potentials) jako wskaźnika właściwego położenia elektrody ablacyjnej. Materiał i metody: U 70 chorych (41 &plusmn; 14 lat; 50 kobiet) z nawrotnym częstoskurczem przedsionkowo-węzłowym poddanych ablacji drogi wolnej (SP) wykonano 510 aplikacji prądu RF (ARF, RF application) podczas: rytmu zatokowego (432), częstoskurczu (64), stymulacji prawego przedsionka (13), migotania przedsionków (jedna nieskuteczna &#8212; wykluczona z analizy ze względu na niejednoznaczną interpretację elektrogramu). Na podstawie badania elektrofizjologicznego (EPS, electrophysiological study) wyróżniono: trwale skuteczne (70), przejściowo skuteczne (57) i nieskuteczne (382) ARF. W elektrogramach z elektrody ablacyjnej poszukiwano SPp. Wyodrębniono: potencjał opisany przez Jackmana (JP, Jacman&#8217;s potentials) &#8212; ostry, o dużej amplitudzie poprzedzony sygnałem o łagodnym nachyleniu i niższej amplitudzie; potencjał opisany przez Haissaguerre&#8217;a (HP, Haissaguerre&#8217;s potentials) &#8212; o niskiej amplitudzie i łagodnym nachyleniu poprzedzony sygnałem o dużej amplitudzie i szybkim narastaniu; potencjał opisany przez Kalbfleischa (KP, Kalbfleisch&#8217;s potentials) &#8212; liczne wychylenia o niskiej amplitudzie, trwające > 50 ms. Wykazano istotną wartość statystyczną SPp, który jest niezależnym czynnikiem rokowniczym skutecznej ARF (p < 0,0001). Największe znaczenie, dzięki dużej swoistości, ma JP, największą czułość &#8212; KP. Szczegółowa analiza danych wykazała, że rejestracja SPp: &#8212; jest niezależnym czynnikiem odróżniającym ARF trwałe od nieskutecznych (p = 0,03), niezależnym czynnikiem prognostycznym jest JP (p = 0,0326); &#8212; jest niezależnym czynnikiem odróżniającym ARF trwałe od przejściowo skutecznych (p = 0,0018), każdy jego rodzaj stanowi niezależny czynnik rokowniczy (JP, KP, HP, odpowiednio p = 0,0051; 0,0159; 0,0229); &#8212; nie ma znaczenia w różnicowaniu ARF przejściowo skutecznych od nieskutecznych. Wniosek: Obecność SPp w obrębie trójkąta Kocha wskazuje na właściwe położenie elektrody ablacyjnej. W przedstawianej grupie chorych największa swoistość charakteryzowała potencjał Jackmana, największa czułość &#8212; potencjał Kalbfleischa. (Folia Cardiol. 2001; 8: 171&#8211;179

&#8222;Sygnały drogi wolnej&#8221; i ich znaczenie jako wskaźnika właściwego położenia elektrody ablacyjnej

Cel pracy: Retrospektywna ocena przydatności różnych sygnałów &#8222;drogi wolnej&#8221; (SPp, slow pathway potentials) jako wskaźnika właściwego położenia elektrody ablacyjnej. Materiał i metody: U 70 chorych (41 &plusmn; 14 lat; 50 kobiet) z nawrotnym częstoskurczem przedsionkowo-węzłowym poddanych ablacji drogi wolnej (SP) wykonano 510 aplikacji prądu RF (ARF, RF application) podczas: rytmu zatokowego (432), częstoskurczu (64), stymulacji prawego przedsionka (13), migotania przedsionków (jedna nieskuteczna &#8212; wykluczona z analizy ze względu na niejednoznaczną interpretację elektrogramu). Na podstawie badania elektrofizjologicznego (EPS, electrophysiological study) wyróżniono: trwale skuteczne (70), przejściowo skuteczne (57) i nieskuteczne (382) ARF. W elektrogramach z elektrody ablacyjnej poszukiwano SPp. Wyodrębniono: potencjał opisany przez Jackmana (JP, Jacman&#8217;s potentials) &#8212; ostry, o dużej amplitudzie poprzedzony sygnałem o łagodnym nachyleniu i niższej amplitudzie; potencjał opisany przez Haissaguerre&#8217;a (HP, Haissaguerre&#8217;s potentials) &#8212; o niskiej amplitudzie i łagodnym nachyleniu poprzedzony sygnałem o dużej amplitudzie i szybkim narastaniu; potencjał opisany przez Kalbfleischa (KP, Kalbfleisch&#8217;s potentials) &#8212; liczne wychylenia o niskiej amplitudzie, trwające > 50 ms. Wykazano istotną wartość statystyczną SPp, który jest niezależnym czynnikiem rokowniczym skutecznej ARF (p < 0,0001). Największe znaczenie, dzięki dużej swoistości, ma JP, największą czułość &#8212; KP. Szczegółowa analiza danych wykazała, że rejestracja SPp: &#8212; jest niezależnym czynnikiem odróżniającym ARF trwałe od nieskutecznych (p = 0,03), niezależnym czynnikiem prognostycznym jest JP (p = 0,0326); &#8212; jest niezależnym czynnikiem odróżniającym ARF trwałe od przejściowo skutecznych (p = 0,0018), każdy jego rodzaj stanowi niezależny czynnik rokowniczy (JP, KP, HP, odpowiednio p = 0,0051; 0,0159; 0,0229); &#8212; nie ma znaczenia w różnicowaniu ARF przejściowo skutecznych od nieskutecznych. Wniosek: Obecność SPp w obrębie trójkąta Kocha wskazuje na właściwe położenie elektrody ablacyjnej. W przedstawianej grupie chorych największa swoistość charakteryzowała potencjał Jackmana, największa czułość &#8212; potencjał Kalbfleischa. (Folia Cardiol. 2001; 8: 171&#8211;179