11 research outputs found
Effects on strength of vibratory exercise compared to walking in postmenopausal women
A major problem associated with advanced adult age is the remarkable decline in functional capacity and the associated loss of independence (1). Muscle strength of the lower extremities is a major neuromuscular determinant of these losses and mobility (2). Vibration exercise is a new method of training with ameliorations on bone (3), balance (4), strength of lower extremities (5, 6) and neuromuscular performance (7), and it easily to apply on previously physically untrained and frail persons. We hypothesized that a low-frequency vibrating board for 8 months would be feasible and improve more the functional capacity and the muscle strength of lower limbs than a walking-based program in post-menopausal women.The present study shows that our WBV training program may have a muscular positive effect, improving explosive strength. Moreover, to our knowledge, the current study is the first had obtained these results using low-frequency vibration in postmenopausal women. WBV seems to require longer sessions to pursue relevant effects on isokinetic strength. Walking programs should be prescribed to achieve significant improvements in health status related with usual daily physical tasks
Entrenament i posterior desentrenament després d’un programa d’exercici fÃsic en medi aquà tic en pacients amb fibromià lgia
Introducció: Els pacients amb fibromià lgia (FM) es caracteritzen principalment per dolor musculosquelètic generalitzat i fatiga, acompanyat sovint de rigidesa muscular, son no reparador i ansietat. Aquests sÃmptomes fan que els pacients amb FM presentin baixa condició fÃsica, poca força muscular, i una qualitat de vida reduïda. Objectiu: Avaluar els efectes de l’exercici fÃsic controlat en piscina d’aigua calenta, d’intensitat baixa-moderada, i el posterior Âdesentrenament, sobre la qualitat de vida relacionada amb la salut (QVRS), funció neuromuscular, i condició fÃsica en dones amb fibromià lgia. Mètode: Trenta-quatre dones amb FM van ser distribuïdes aleatòriament en un grup exercici (GE) que va realitzar exercici en aigua calenta 60 minuts, 3 cops per setmana (n = 17); i un grup control (GC), que va continuar realitzant la seva vida quotidiana (n = 17). La QVRS va ser mesurada utilitzant els qüestionaris SF-36, FIQ, i EuroQol 5-D . La força isocinètica mà xima va ser mesurada en flexors i extensors de genoll en acció concèntrica (60º/s i 210º/s) i excèntrica (60º/s), i en abductors i adductors d’espatlla en acció concèntrica (60º/s). La condició fÃsica va ser mesurada utilitzant les proves de: graó canadenc, CMJ, força de prensió, velocitat mà xima en caminar 10 metres, pujar 10 graons, flexió de tronc, i equilibri monopodal sense visió. Els resultats van ser mesurats en la lÃnia base, a les 12 setmanes d’entrenament, i a les 12 setmanes seguides de desentrenament. Resultats: El perÃode d’entrenament va revelar millores significatives en QVRS, a favor de l’EG, en l’escala total del FIQ, EuroQol 5 D, i en les dimensions de funció fÃsica, dolor corporal, vitalitat, funció social, problemes emocionals, i salut mental del SF-36. Després del perÃode de desentrenament, només van ser mantingudes les millores en dolor corporal, problemes emocionals, i salut mental. Els resultats en funció neuromuscular van mostrar guanys significatius de l’EG en la força dels extensors i els flexors de genoll a velocitats lentes (60º/s), aquests guanys van ser mantinguts parÂcialment després del perÃode de desentrenament. També van ser observades millores en l’equilibri i en la capacitat funcional, a favor de l’EG, després del perÃode d’entrenament. Aquestes millores desapareixen després del perÃode d’inactivitat fÃsica. Conclusions: Aquest programa d’exercici en aigua calenta es va mostrar efectiu per millorar la QVRS, l’equilibri i la capacitat funÂcional, i la força muscular a les extremitats inferiors a velocitats lentes de les pacients amb fibromià lgia. Tanmateix, la majoria dels guanys es van perdre després del perÃode de desentrenament, la qual cosa suggereix fer exercici continuat per preservar els guanys en QVRS, força muscular, i condició fÃsica
Entrenamiento y posterior desentrenamiento tras un programa de ejercicio fÃsico en medio acuático en pacientes con fibromialgia
Introducción: Los pacientes con fibromialgia (FM) se caracterizan principalmente por dolor musculosquelético generalizado y fatiga, acompañado a menudo de rigidez muscular, sueño no reparador y ansiedad. Estos sÃntomas hacen que los pacientes con FM presenten baja condición fÃsica, poca fuerza muscular, y una calidad de vida reducida. Objetivo: Evaluar los efectos del ejercicio fÃsico controlado en piscina de agua caliente, de intensidad baja-moderada, y posterior desentrenamiento sobre la calidad de vida relacionada con la salud (CVRS), función neuromuscular, y condición fÃsica en mujeres con fibromialgia. Método: Treinta y cuatro mujeres con FM fueron distribuidas aleatoriamente en un grupo ejercicio (GE) que realizó ejercicio en agua caliente 60 minutos, 3 veces por semana (n=17); y un grupo control (GC), que continuó realizando su vida cotidiana (n=17). La CVRS fue medida usando los cuestionarios SF-36, FIQ, y EuroQol 5-D. La fuerza isocinética máxima fue medida en flexores y extensores de rodilla en acción concéntrica (60º/s y 210º/s) y excéntrica (60º/s), y en abductores y aductores de hombro en acción concéntrica (60º/s). La condición fÃsica fue medida usando las pruebas de: escalón canadiense, CMJ, fuerza de prensión, velocidad máxima en caminar 10 metros, subir 10 escalones, flexión de tronco, y equilibrio monopodal sin visión. Los resultados fueron medidos en la lÃnea base, a las 12 semanas de entrenamiento, y a las 12 semanas seguidas de desentrenamiento. Resultados: El perÃodo de entrenamiento reveló mejoras significativas en CVRS, a favor del EG, en la escala total del FIQ, EuroQol 5-D, y en las dimensiones de función fÃsica, dolor corporal, vitalidad, función social, problemas emocionales, y salud mental del SF-36. Tras el perÃodo de desentrenamiento solamente las mejoras en dolor corporal, problemas emocionales, y salud mental fueron mantenidas. Los resultados en función neuromuscular mostraron ganancias significativas del EG en la fuerza de los extensores y flexores de rodilla a velocidades lentas (60º/s), estas ganancias fueron parcialmente mantenidas tras el perÃodo de desentrenamiento. También fueron observadas mejoras en el equilibrio y capacidad funcional, a favor del EG, tras el perÃodo de entrenamiento. Estas mejoras desaparecen tras el perÃodo de inactividad fÃsica. Conclusiones: El presente programa de ejercicio en agua caliente se mostró efectivo para mejorar la CVRS, equilibrio y capacidad funcional, y fuerza muscular en las extremidades inferiores a velocidades lentas de las pacientes con fibromialgia. Sin embargo, la mayorÃa de las ganancias fueron perdidas tras el perÃodo de desentrenamiento, lo cual sugiere ejercicio continuado para preservar las ganancias en CVRS, fuerza muscular, y condición fÃsica
COMPARAÇÃO DO PERFIL DE FORÇA ISOCINÉTICA ENTRE ROTADORES INTERNOS E EXTERNOS DOS OMBROS EM JOVENS NADADORES
Em qualquer modalidade desportiva o equilÃbrio muscular é de extrema importância para a manutenção da funcionalidade das articulações. Na natação, devido à repetitiva utilização dos músculos do ombro, existe uma maior propensão para lesões nesta articulação, essencialmente motivadas pelos desequilÃbrios entre rotadores internos (RI) e rotadores externos (RE) [1]. O objectivo do presente estudo é avaliar os nÃveis de força muscular de RI e RE do ombro e determinar possÃveis descompensações entre os mesmos e entre braço dominante e não dominante.
MÉTODOS
Foram avaliados 40 nadadores dextros (sexo masculino), divididos em dois grupos: Grupo 1(G1), juvenis (nascidos em 1992/93) e grupo 2(G2), infantis (nascidos em 1994/95). Apenas foram admitidos nadadores sem historial clÃnico ao nÃvel dos ombros, sem treino de força prévio e com o mÃnimo de 2 anos de prática. G1 (n=19), altura [média (dp)] 168.6 (6.5) (cm); peso 59.6 (6.0) (Kg), treinos/semana 587.3 (127.4) (minutos); tempo de treino 5.3 (1.6) (anos) e G2 (n=21); altura 160.5 (12.2); peso 50.4 (10.8); treinos/semana 418.5 (121.6); tempo de treino 4.1 (2.2). O pico máximo de força (peak torque) dos RI e RE dos ombros foi medido numa acção concêntrica a 60º/s (3 repetições) e a 180º/s (20 repetições) utilizando um dinamómetro isocinético (Biodex System 3 - Biodex Corp., Shirley, USA). Todos os testes foram realizados segundo os protocolos definidos para este equipamento [2]. Para a análise estatÃstica foi utilizado o Teste-T para amostras independentes, com o nÃvel de significância de p< 0.05.
RESULTADOS
Foram encontradas diferenças estatisticamente significativas para o peak torque (Nm) entre os RI e RE do mesmo ombro para ambos os grupos, quer a 60º/s quer a 180º/s (tabela 1). No entanto, não foram encontradas diferenças com significado estatÃstico entre os RI e RE do membro dominante e não dominante.
Tabela 1: Valores [média (dp)] de peak torque (Nm) dos Rotadores internos e Rotadores Externos dos ombros direito e esquerdo nas repetições a 60º/s e 180º/s.
60º/s 180º/s
Ombro Dtº Ombro Esqº Ombro Dtº Ombro Esqº
RI RE p* RI RE p* RI RE p* RI RE p*
G1
Juvenis 35.8 (7.9) 25.8 (4.7)
0.001 32.7 (6.7) 23.9 (5.1)
0.001 27.1 (6.3) 20.8 (3.5)
0.001 25.1 (4.4) 18.7 (3.2)
0.002
G2
Infantis 23.4 (6.5) 19.0 (5.4)
0.048 22.4 (5.4) 16.8 (6.1)
0.027 18.4 (5.1) 15.5 (3.4)
0.049 18.3 (4.1) 13.8 (3.9)
0.001
*valores de p – Test-T para amostras independentes
DISCUSSÃO
Os resultados evidenciam que nadadores jovens envolvidos num programa de treino sofrem descompensações entre os RI e RE do mesmo ombro, quer ao nÃvel da capacidade de produção de força máxima (3 repetições a 60º/s), quer de força resistente (20 repetições a 180º/s). Os nossos resultados estão de acordo, na generalidade, com outros estudos prévios, em que os valores unilaterais de RI são superiores aos de RE [3,4]. No entanto em estudos com atletas adultos não se verificaram diferenças significativas entre RI e RE [4]. A descompensação encontrada no nosso estudo parece aumentar com o número de anos de prática e aumento de horas de treino, sendo os presentes resultados idênticos aos do trabalho de Ramsi et al (2004) [1], que sugere como principal causa o fraco aumento dos nÃveis de força nos RE comparativamente aos ganhos produzidos nos RI durante o decorrer da época. No entanto convém salientar que a descompensação mencionada poderá dever-se, não exclusivamente a causas que se relacionam directamente com a força muscular, mas também com nÃveis de flexibilidade e técnica de nado [5]. Em conclusão, para que se possa conseguir uma maior estabilidade e equilÃbrio unilateral entre os RI e RE dos ombros em nadadores jovens, recomenda-se o inÃcio de trabalho de força compensatório em programas de treino em idades muito jovens (infantis ou mesmo antes)
Comparative effect of two whole-body vibration exercise programs on the neuromuscular function and fitness in young women
Introduction
Vibratory exercises are increasingly used in sport training and physical rehabilitation. This study aims to determine the comparative effects of two vibratory frequencies on the neuromuscular leg function in healthy young active females.
Methods
Twenty-four women (aged 21.9 ± 2.6 years; weight 59.9 ± 7.1 kg) were randomly assigned into 3 groups of 8 subjects: group 25 Hz (G25), group 30Hz (G30), and control group (CG). All intervention programs consisted of 30 training sessions within a 10-week period.The peak torque at 60º/s in concentric and eccentric actions were measured by an isokinetic dynamometer (Biodex System-3, Biodex Corp., Shirley, NY, USA). Fitness tests such Squat Jump, Counter Movement Jump, Stair-Climbing 10-stairs time, 10-m walking time, were also performed. The effects of the interventions were analysed by an adaptation of Analysis of Covariance adjusted by weight.
Results
Vibratory training at 25Hz induced a significant reduction of peak torque in concentric contraction at the velocity of 60°.sec-l and improved the stair-climbing capacity. All other variables remained unchanged in the three groups.
Discussion
The results of the present study suggest that 10-weeks of Whole Body Vibration (WBV) programs improved ballistic strength but not isokinetic strength. Some studies with similar frequencies (between 25 Hz and 40 Hz) reported an improvement on vertical jump after 4 and 8 months (Torvinen et al., 2003 Torvinen et al., 2004). Roelants et al., (2004) showed significant improvements of strength measured by isokinetic dynamometer at low (50º/s) and medium velocities (150º/s) in the knee extensors after 24 weeks at 35-40 Hz. Roelants et al., (2004) experimental subjects, were totally untrained whereas ours were female physically active. However, aquatic training (more isoinertial than vibration) improved in isokinetic dynamometry (Gusi et al., 2006). Therefore, young active women could require longer programs to enhance isokinetic dynamometry and the WBV is a non-specific technology to isokinetic strength
Water training effect in shoulder rotators strength in young swimmers
INTRODUCTION
The purpose of this study was to evaluate the effect of 18 weeks water training on the rotator cuff strength of young swimmers.
METHODS
Twenty Portuguese national level male swimmers (age: 14.60±0.67 years old, height: 170.79±6.48 cm, body mass: 61.73±4.68 kg) and 16 sedentary male students (age: 14.88±0.72 years, height: 168.38±6.19 cm, body mass: 60.84±11.69 kg) participated in this study. The peak-torque of shoulder internal (IR) and external rotators (ER) was measured in the beginning of the season and after 18 weeks. Concentric action at 60º/s (3 rep) and 180º/s (20 rep) were measured in a seated position, using an isokinetic dynamometer (Biodex System 3–Biodex Corp., Shirley, USA). Anova with repeated measures was adjusted by baseline data and used to determine significant main effects in shoulder rotators strength and unilateral ratios (concentric ER/IR). The level of significance was set at 0.05.
RESULTS
Significant differences were found in all variables that measure the IR shoulder strength, at 60º/s in dominant(DT) (P=0.000) and non-dominant(NDT) shoulder (P=0.002), and at 180º/s, both in DT (P=0.000) and NDT shoulder(P=0.001). At 180º/s ER we only found differences in the NDT shoulder (P=0.007). In respect to ER/IR ratio, significant differences were found between baseline and 18 weeks in both shoulders at 60º/s (DT: P=0.000; NDT: P=0.001). At 180º/s only in the DT ER/IR ratio significant differences were found (P=0.002).
DISCUSSION
The main results are similar with previous studies [1]. After a exclusive water training period, the IR strength gains were significant higher when compared with the ER. These results are attributed to the repetitive shoulder IR and arm adduction motions involved in swimming techniques. As a consequence of the differences in strengths gains, the ER/IR ratio decrease from baseline to 18 weeks water training. The present data show specific adaptations in shoulder strength and identify a relative muscular imbalance between the IR and ER on the DT and NDT arm of young swimmers. Since the ratios describe the quality of muscular balance/imbalance, we can conclude that 18 weeks water training period induces muscular imbalances in both shoulders
Aptidão fÃsica funcional e qualidade de vida em mulheres praticantes de hidroginástica e ginásio com máquinas hidráulicas
Resulta de común conocimiento que, como otros seres vivos, también las mujeres sufren diversas alteraciones anatómicas, fisiológicas y psicológicas a lo largo de su desarrollo (Bonganha, Santos, Rocha, Chacon-Mikahil & Madruga, 2008). A medida que la edad cronológica avanza, el cambio corporal se va evidenciando, sobre todo debido a la disminución de la masa libre de grasa, al aumento de la masa grasa, a la disminución de la densidad mineral ósea (Callejon, Franceschini, Montes & Toloi, 2005) y a la reducción de algunas aptitudes funcionales. Algunos autores señalan que el envejecimiento acarrea una pérdida de autonomÃa y de aptitud fÃsica, ocurriendo asà una pérdida en la capacidad funcional (Valle, 2007 citado por Pendergast, Fisher & Calkins, 1993). Por su parte, Matuso, Matsudo y Neto (2000) añaden que la pérdida de masa ósea y muscular, además del envejecimiento, puede deberse a la inactividad fÃsica, por lo que el ejercicio fÃsico se considera beneficioso en la promoción y el mantenimiento de la salud. Objetivo: Estudiar la relación entre la edad posmenopáusica, la aptitud fÃsica funcional y la calidad de vida en mujeres practicantes de hidrogimnasia y gimnasia con máquinas hidráulicas. También pretendemos percibir si existen diferencias en las variables referidas en función del tipo de ejercicio practicado.It is common knowledge that, like other living beings, women also suffer various anatomical, physiological and psychological alterations throughout their development (Bonganha, Santos, Rocha, Chacon-Mikahil & Madruga, 2008). As the chronological age progresses, the corporal change becomes evident, mainly due to the decrease of the fat-free mass, the increase of the fat mass, to the decrease of the bone mineral density (Callejon, Franceschini, Montes & Toloi, 2005) and the reduction of some functional abilities. Some authors point out that aging entails a loss of autonomy and physical fitness, thus causing a loss in functional capacity (Valle, 2007 cited by Pendergast, Fisher & Calkins, 1993). Meanwhile, Matuso, Matsudo and Neto (2000) added that the loss of bone and muscle mass, in addition to aging, may be due to physical inactivity, so that physical exercise is considered beneficial in the promotion and maintenance of the health. Objective: To study the relationship between postmenopausal age, functional physical fitness and quality of life in women practicing hidrogym and gymnastics with hydraulic machines. We also intend to perceive if there are differences in the referred variables depending on the type of exercise practiced.Como é do conhecimento comum, tal como outros seres vivos, também as mulheres passam por diversas alterações anatómicas, fisiológicas e psicológicas ao longo do seu desenvolvimento (Bonganha, Santos, Rocha, Chacon-Mikahil & Madruga, 2008). Há medida que a idade cronológica avança, a mudança corporal vai-se evidenciando, sobretudo devido à diminuição da massa livre de gordura, ao aumento da massa gorda, à diminuição da densidade mineral óssea (Callejon, Franceschini, Montes & Toloi, 2005) e à redução de algumas aptidões funcionais. Alguns autores referem que o envelhecimento acarreta uma perda de autonomia e de aptidão fÃsica, ocorrendo, assim, uma perda na capacidade funcional (Valle, 2007 citado por Pendergast, Fisher & Calkins, 1993). Por seu lado, Matuso, Matsudo e Neto (2000) acrescentam ainda que a perda da massa óssea e muscular, para além do envelhecimento, pode dever-se à inatividade fÃsica, pelo que o exercÃcio fÃsico é considerado benéfico na promoção e na manutenção da saúde. Objetivo: Estudar a relação entre a idade pós-menopausa, a aptidão fÃsica funcional e a qualidade de vida em mulheres praticantes de hidroginástica e ginásio com máquinas hidráulicas. Pretendemos ainda perceber se existem diferenças nas variáveis referidas em função do tipo de exercÃcio praticado.peerReviewe
Short-Term Skin Temperature Responses to Endurance Exercise: A Systematic Review of Methods and Future Challenges in the Use of Infrared Thermography.
Background: Body temperature is often assessed in the core and the skin. Infrared thermog- raphy has been used to measure skin temperature (Tsk) in sport research and clinical practice. This study aimed to explore the information reported to date on the use of infrared thermography to detect short-term Tsk responses to endurance exercise and to identify the methodological considerations and knowledge gaps, and propose future directions. Method: A web search (PubMed, Science Direct, Google Scholar, and Web of Science) was conducted following systematic review guidelines, and 45 out of 2921 studies met the inclusion criteria (endurance sports, since 2000, English, full text available). Results: A total of 45 publications were extracted, in which most of the sample were runners (n = 457, 57.9%). Several differences between IRT imaging protocols and ROI selection could lead to potential heterogeneity of interpretations. These particularities in the methodology of the studies extracted are widely discussed in this systematic review. Conclusions: More analyses should be made considering different sports, exercise stimuli and intensities, especially using follow-up designs. Study-derived data could clarify the underlying thermo physiological processes and assess whether Tsk could be used a reliable proxy to describe live thermal regulation in endurance athletes and reduce their risk of exertional heat illness/stroke. Also more in-depth analyses may elucidate the Tsk interactions with other tissues during exercise-related responses, such as inflammation, damage, or pain
Portuguese translation, cross-cultural adaptation and reliability of the questionnaire "Start Back Screening Tool" (SBST)
Objetivo: Traducir y realizar la adaptación intercultural del cuestionario StarT Back Screening Tool (SBST) para evaluar el dolor lumbar en su aplicación en portugués, y probar su fiabilidad.
Método: Para establecer la equivalencia conceptual, la preocupación semántica y operativa, se realizaron dos traducciones al portugués de forma independiente. Se obtuvo una versión combinada por consenso entre los autores de las traducciones para lograr una versión notable en términos semánticos y fácil de entender. La versión de sÃntesis se administró a 40 sujetos distribuidos por sexo, jóvenes y adultos mayores, con y sin dolor lumbar. A través de entrevistas cognitivas con los sujetos de la muestra, se evaluó la claridad, la aceptabilidad, asà como la familiarización de la versión en portugués, promoviendo los cambios necesarios para una mejor comprensión. La versión final en portugués del cuestionario fue traducida nuevamente al idioma original. Para evaluar las propiedades psicométricas de SBST-Portugal, 31 sujetos con dolor lumbar realizaron dos entrevistas.
Resultados: Los participantes entrevistados informaron que, en general, los Ãtems eran claros y comprensibles, logrando la validez de la cara. La fiabilidad del SBST-Portugal mostró un valor de Kappa de 0,74 (95% IC 0,53-0,95) y la consistencia interna (alfa de Cronbach) fue de 0,93 para el puntaje total y de 0,93 para la subescala psicosocial
Conclusión: La versión portuguesa del cuestionario SBST resultó ser equivalente a la versión original en inglés y fiable para la población portuguesa con dolor lumbar. Al ser un instrumento de fácil acceso y aplicación, podrÃa utilizarse en la atención primaria.Objective: To translate and perform the cross-cultural adaptation of the StarT Back Screening Tool (SBST) questionnaire to assessment and screening low back pain for Portuguese application, and test their reliability.
Method: To establish conceptual equivalence in item, semantic and operational concern, there were performed two translations into Portuguese in a independently way. A combined version was obtained by consensus among the authors of the translations in order to be achieved a noticeable version in semantic terms and easy to understand. The synthesis version was administered to 40 subjects distributed by gender, young and older adults, with and without low back pain. Through cognitive interviews with the subjects of the sample, clarity, the acceptability, as well as the familiarization of the Portuguese version was evaluated, promoting the changes necessary for a better understanding. The final Portuguese version of the questionnaire was then back-translated into the original language. To evaluate the SBST-Portugal psychometric properties, 31 subjects with low back pain performed two interviews.
Results: Participants interviewees reported that in general the items were clear and comprehensible achieving face validity. The reliability of the SBST-Portugal showed a Kappa value of 0,74 (95%IC 0,53-0,95), and the internal consistency (Cronbach's alpha) was 0,93 for the total score and 0,93 for the psychosocial subscale.peerReviewe
Aptidão fÃsica funcional e qualidade de vida em mulheres praticantes de hidroginástica e ginásio com máquinas hidráulicas
Como é do conhecimento comum, tal como outros seres vivos, também as mulheres passam por diversas alterações anatómicas, fisiológicas e psicológicas ao longo do seu desenvolvimento (Bonganha, Santos, Rocha, Chacon-Mikahil & Madruga, 2008). Há medida que a idade cronológica avança, a mudança corporal vai-se evidenciando, sobretudo devido à diminuição da massa livre de gordura, ao aumento da massa gorda, à diminuição da densidade mineral óssea (Callejon, Franceschini, Montes & Toloi, 2005) e à redução de algumas aptidões funcionais. Alguns autores referem que o envelhecimento acarreta uma perda de autonomia e de aptidão fÃsica, ocorrendo, assim, uma perda na capacidade funcional (Valle, 2007 citado por Pendergast, Fisher & Calkins, 1993). Por seu lado, Matuso, Matsudo e Neto (2000) acrescentam ainda que a perda da massa óssea e muscular, para além do envelhecimento, pode dever-se à inatividade fÃsica, pelo que o exercÃcio fÃsico é considerado benéfico na promoção e na manutenção da saúde. Objetivo: Estudar a relação entre a idade pós-menopausa, a aptidão fÃsica funcional e a qualidade de vida em mulheres praticantes de hidroginástica e ginásio com máquinas hidráulicas. Pretendemos ainda perceber se existem diferenças nas variáveis referidas em função do tipo de exercÃcio praticado