Achievements and priorities in aquaculture and health management of aquatic organisms in Bosnia and Herzegovina

Sažetak U radu je prikazano trenutno stanje u akvakulturi u Bosni i Hercegovini, uzimajući u obzir dugu tradiciju u ribarstvu i globalni rast u akvakulturi. Uz osnovne informacije o hidrografiji i ihtiofauni, u radu su izneseni i podaci o proizvodnji konzumne ribe i školjki, ukupna proizvodnja po pojedinim kategorijama ribe i ribljih proizvoda, izvoznim kapacitetima, organizaciji privatnog sektora, te analizi akvakulture s osvrtom na izazove u budućnosti.The paper presents the current condition in aquaculture of Bosnia and Herzegovina, taking into account a long tradition in fishery and a global growth in aquaculture. Along with basic information on hydrography and ichthyofauna, the paper also presents information on the production of fish and shellfish intended for human consumption, total production per certain categories of fish and fish products, export capacities, organization of private sector and aquaculture analysis with an overview of future challenges

Microbiological quality of fresh chicken meat products from different farms

The purpose of this paper was to verify the shelf life of fresh chicken meat and offal (grilled chicken, drumsticks, wings, and liver, hearts and gizzards) by determining the microbiological status and the presence of Salmonella bacteria, and the total number of aerobic mesophilic bacteria, Listeria monocytogenes, Escherichia coli and Enterobacteriaceae during the nine days of storage, as well as to determine the correlation between microbial growth of certain bacteria with respect to the test interval and established pH values. The obtained results served to determine farm\u27s rating and classification in relation to the established microbiological status. All products tested in relation to their microbiological quality maintained their hygienic safety within their 7-day shelf life. Only grilled chicken sample remained within the prescribed microbiological criteria limits on the ninth day after production. We established positive correlation with variable degree of correlation between the total number of bacteria isolated from chicken meat samples originating from all farms and the test interval, as well as the positive and negative correlation with variable degree of correlation, and the complete absence of correlation between the total number of bacteria isolated from samples and resulting pH values. Because the highest counts of certain bacteria on the seventh and ninth day for individual farms that were the subject of the study differed even though we examined the same type of product, we carried out a classification of individual farms. The conditions for keeping, transporting and slaughtering broilers, as well as the adequate storage of related products, have a significant impact on the microbiological status, hygienic safety and shelf life of fresh chicken meat

Concentrations of elements in floral and acacia honey from Bosnia and Herzegovina and the Republic of Croatia

Cilj ovog rada bio je istražiti postojanje razlika u mineralnom sastavu dvije vrste meda iz Bosne i Hercegovine (BH) i Republike Hrvatske (HR) obzirom na botaničke razlike i zemljopisni položaj. Ispitane su dvije vrste meda: bagrem (Robinia pseudoacacia L.) i cvjetni med, s područja BH i HR. Koncentracije makrolemenata (Ca, Mg, Na), mikroelemenata (Ag, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Mo, Se, Zn) i toksičnih metala (Al, As, Ba, Cd i Pb) određene su primjenom induktivno spregnute plazme s masenom detekcijom (ICP-MS). Koncentracije elemenata su određene u rasponu (mg kg-1, BH/HR): Al 0,18-6,25/0,31-7,28; Ca 19,9-61,2/5,97-137; Na 4,82-50,3/2,16-47,0; Mg 9,75-55,9/2,09-68,5; Fe 0,38-1,89/0,22-3,04; Mn 0,21-3,54/0,06-7,16; Cu 0,05-0,47/0,05-1,01; Zn 0,32-1,72/0,15-11,7; (μg kg-1): Ba 20,7-167/8,6-251; Cd 11,2; Pb 10,3/10,3- 72,1; Co 9,71-49,7 /13,7-94,8; Mo 11,9-33,3. Krom je određen u samo tri uzorka cvjetnog meda porijeklom iz HR u rasponu koncentracija 15,0-143 μg kg-1. Od ispitivanih toksičnih metala (As, Cd i Pb) najviša koncentracija Pb zabilježena je u uzorku cvjetnog meda (72,1 μg kg-1). Najviše koncentracije određene su za makrolement Ca, a od mikroelemenata za Mn. Obzirom na geografsko podrijetlo iz BH i HR u bagremovom medu utvrđene su statistički značajne razlike u koncentracijama elemenata Al, Na, Mg i Mn, odnosno za bagremov i cvjetni med za Ba i Ca. Nisu ustvrđene značajne razlike u koncentracijama elemenata As, Pb, Cd, Fe, Cu i Zn obzirom na geografski položaj, odnosno podrijetlo iz BH ili HR.The aim of this study was to investigate the differences in the mineral composition of two honey types from Bosnia and Herzegovina (BH) and the Republic of Croatia (HR) with respect to botanical differences and geographic position. Two types of honey, acacia (Robinia pseudoacacia L.) and flower honey were observed from BH and HR areas. Macroelement, (Ca, Mg, Na), microelements (Ag, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Mo, Se, Zn) and toxic metals (Al, As, Ba, Cd and Pb) concentrations were determined using inductively coupled plasma with mass detection (ICP-MS). The concentrations of the elements are determined in the ranges (mg kg-1, BH/HR): Al 0.18- 6.25/0.31-7.28; Ca 19.9-61.2/5.97-137; Na 4.82-50.3/2.16-47.0; Mg 9.75-55.9/2.09-68.5; Fe 0.38-1.89/0.22-3.04; Mn 0.21-3.54/0.06-7.16; Cu 0.05-0.47/0.05-1.01; Zn 0.32-1.72/0.15- 11.7; (μg kg-1): Ba 20.7-167/8.6-251; Cd 11.2; Pb 10.3/10.3-72.1; Co 9.71-49.7 /13.7-94.8; Mo 11.9-33.3. Chromium was determined in only three samples of honey from HR in the range of 15.0-143 μg kg-1. the highest concentration of the toxic metals (As, Cd and Pb) tested was measured for Pb in a floral honey sample (72.1 μg kg-1). The highest concentrations were determined for macrolement Ca, and of microelements for Mn. Considering the geographic origin of BH and HR in acacia honey, statistically significant differences were found in the concentrations of Al, Na, Mg and Mn, respectively, for acacia and flower honey for Ba and Ca. No significant differences were found in the concentrations of the elements As, Pb, Cd, Fe, Cu and Zn in terms of geographic position or origin of BH or HR

Calidad microbiológica de los productos de la carne de pollo fresco de diferentes granjas

Namjera u ovom radu je bila verifikacija roka trajanja svježeg pilećeg mesa i iznutrica ("gril pile", batak, krilca, jetrica sa srcem i želudac), utvrđivanjem mikrobiološkog statusa i prisustva bakterija roda Salmonella, ukupan broj aerobnih mezofilnih bakterija te bakterija Listeria monocytogenes, Escherichia coli i Enterobacteriaceae tijekom devet dana pohrane te utvrđivanje međusobnih korelacija mikrobiološkog rasta pojedinih bakterija u odnosu na interval praćenja i utvrđene pH vrijednosti. Dobiveni rezultati su omogućili ocjenu i klasifikaciju farme u odnosu na utvrđeni mikrobiološki status. Svi ispitivani proizvodi u pogledu mikrobiološke ispravnosti su bili higijenski ispravni unutar sedam dana roka trajanja, dok je jedino uzorak "gril pile" bio u granicama propisanih mikrobioloških kriterija devetog dana od dana proizvodnje. Utvrđena je pozitivna korelacija s različitim stupnjem korelacije između ukupnog broja bakterija koje su tražene u uzorcima pilećeg mesa sa svih farmi u odnosu na interval ispitivanja te pozitivna i negativna korelacija različitog stupnja, kao i potpuna odsutnost korelacije između ukupnog broja bakterija koje su tražene u uzorcima i nađenih pH vrijednosti. Iako se radi o istoj vrsti proizvoda, sedmog i devetog dana ispitivanja najviše nađene vrijednosti pojedinih bakterija bile su različite za pojedine farme koje su bile predmet istraživanja te je u skladu s tim i izvršena klasifikacija pojedinih farmi. Uvjeti držanja, transport i klanje brojlera, kao i adekvatno skladištenje proizvoda znatno utječe na mikrobiološki status i higijensku ispravnost te rok upotrebe svježeg pilećeg mesa.Ziel dieser Arbeit war es, das Haltbarkeitsdatum von frischem Geflügelfleisch und Innereien (Grillhähnchen, Keule, Hähnchenflügel, Leber mit Herz und Magen) durch Bestimmung des mikrobiologischen Status und der Anwesenheit von Bakterien der Gattung Salmonellen zu verifizieren, die Gesamtzahl der aeroben mesophilen Bakterien und der Bakterien Listeria monocytogenes, Escherichia coli und Enterobacteriaceae während einer neuntägigen Aufbewahrung zu bestimmen und die gegenseitige Korrelation des mikrobiologischen Wachstums einzelner Bakterien in Bezug auf das Beobachtungsintervall und die bestimmten pH-Werte festzulegen. Die gewonnenen Ergebnisse haben eine Beurteilung und Klassifikation der Farm in Anbetracht des festgelegten mikrobiologischen Status ermöglicht. Alle untersuchten Produkte waren in Anbetracht der mikrobiologischen Sicherheit innerhalb einer Haltbarkeitsdauer von sieben Tagen hygienisch einwandfrei; nur die Probe "Grillhähnchen" bewegte sich am neunten Tag ab Produktion innerhalb der vorgeschriebenen Grenzwerte der mikrobiologischen Kriterien. Es wurde eine positive Korrelation mit einer diversen Korrelationsstufe zwischen der Gesamtzahl der Bakterien, die in den Proben des Geflügelfleischs von allen Farmen gesucht wurden, und dem Untersuchungsintervall sowie eine positive und negative Korrelation diverser Stufen bzw. ein vollständiges Ausbleiben der Korrelation zwischen der Gesamtzahl der Bakterien, die in den Proben gesucht wurden, und der ermittelten pH-Werte festgelegt. Obwohl es sich um dieselbe Art von Produkten handelt, waren am siebten und am neunten Tag der Untersuchung die höchsten ermittelten Werte einzelner Bakterien unterschiedlich für einzelne Farmen, die Gegenstand der Untersuchung waren; dementsprechend wurden die Farmen auch klassifiziert. Die Haltungsbedingungen, der Transport und die Schlachtung der Masthühner sowie die angemessene Lagerung der Produkte haben einen erheblichen Einfluss auf die hygienische Sicherheit und das Haltbarkeitsdatum von frischem Geflügelfleisch.L\u27intento di questo studio consisteva nel verificare la scadenza della carne di pollo fresca e delle sue frattaglie (pollo da fare alla griglia, coscia, ala, fegato con cuore e ventriglio o durello), accertare lo status microbiologico e la presenza di batteri della famiglia Salmonella, il numero complessivo di batteri mesofili anaerobici e dei batteri Listeria monocytogenes, Escherichia coli e Enterobacteriaceae durante nove giorni di conservazione, oltre che accertare le reciproche correlazioni della crescita microbiologica di singoli batteri rispetto all’intervallo di monitoraggio e rispetto al fattore pH accertato. I risultati ottenuti hanno consentito di valutare e di classificare le aziende avicole rispetto allo status microbiologico accertato. Tutti i prodotti esaminati, per quel che riguarda la loro idoneità microbiologica, sono risultati igienicamente idonei entro il termine di scadenza di sette giorni, mentre soltanto il pollo da fare alla griglia, al nono giorno dal giorno di produzione, è risultato idoneo entro i limiti dei criteri microbiologici prescritti. È stata accertata una correlazione positiva, con differenti gradi di correlazione, tra il numero complessivo di batteri cercati sui campioni di carne di pollo provenienti da tutte le aziende avicole rispetto all’intervallo dell’esame, ed una correlazione sia positiva sia negativa di differente grado, ma anche una totale assenza di correlazione tra il numero complessivo di batteri cercati sui campioni e i fattori pH rilevati. Anche se si tratta del medesimo tipo di prodotto, al settimo e al nono giorno d’esame il numero massimo di batteri trovati è risultato differente a seconda dell’azienda avicola presa in esame, il che ha consentito di classificare le singole aziende avicole in oggetto. Le condizioni d’allevamento, il trasporto e la macellazione dei polli da carne (c.d. brojler), così come l’adeguato stoccaggio del prodotto incidono notevolmente sullo status microbiologico, sull’idoneità igienica e sulla scadenza della carne di pollo fresca.La intención en este trabajo fue la verificación de la fecha de caducidad de la carne fresca de pollo y de los menudos (pollo "a la parrilla”, muslos de pollo, alitas de pollo, hígado con el corazón y el estómago de pollo), determinando el estado microbiológico y la presencia de las bacterias del género Salmonella, el número total de las bacterias aerobias mesófilas y de las bacterias Listeria monocytogenes, Escherichia coli y Enterobacteriaceae durante nueve días del almacenamiento y la determinación de las correlaciones entre el crecimiento microbiológico de algunas bacterias y el intervalo de monitoreo y el valor pH. Los resultados obtenidos facilitaron la evaluación y la clasificación de la granja en relación con el estado microbiológico determinado. Todos los productos probados en el sentido de la calidad microbiológica fueron de buena calidad sanitaria dentro del período de siete días antes de la fecha de caducidad, mientras la única muestra que cumplió los criterios microbiológicos nueve días después del día de la producción fue la muestra de la carne de pollo "a la parrilla”. Fue determinada la correlación positiva con diferente grado de correlación entre el número total de las bacterias investigadas en las muestras de la carne de pollo de todas las granjas en relación con el intervalo de monitoreo y la correlación negativa de diferente grado junto con la ausencia de correlación entre el número total de las bacterias de las muestras y los valores pH. Aunque se trate del mismo tipo de productos, los niveles más altos de las bacterias al día siete y al día nueve fueron diferentes entre las granjas que fueron el tema de la investigación y de acuerdo con eso fue hecha la clasificación de algunas granjas. Las condiciones de la cría, el transporte, la degollación de los broiler y el almacenamiento adecuado de los productos influyen significativamente en el estado microbiológico, la seguridad sanitaria y la fecha de caducidad de la carne fresca de pollo

Kemijski sastav i profil masnih kiselina mlijeka alpske i sanske pasmine koza iz Bosne i Hercegovine

Interest in the production and sale of goat milk products has been growing over the past 20 years. The chemical composition of goat milk, which greatly affects its nutritional and therapeutic value, makes its products more acceptable to consumers. The aim of this study was to compare the chemical composition and fatty acid profile of Alpine and Saanen goat milk. The results showed that there were differences in certain chemical components between the milk of these two breeds. Protein, fat and ash content in Alpine goat milk was 4.53 g/100 g, 4.65 g/100 g and 0.94 g/100 g, respectively, and these values were higher than in Saanen goat milk (3.64 g/100 g, 3.20 g/100 g and 0.88 g/100 g, respectively). Differences in the fatty acid profile were also observed. Despite being kept under different breeding regimes, no statistically significant differences were observed in the total saturated fatty acids (SFA) or polyunsaturated fatty acids (PUFA) between breeds. Although there was no difference in total SFA content, there was less palmitic acid (C16:0), as the predominant fatty acid in goat milk, in Alpine (26.94 g/100 g of fat) than in Saanen goat milk (28.60 g/100 g of fat). Unlike SFA and PUFA content, differences were observed in total monounsaturated fatty acids (MUFA), with 22.8 g/100 g of fat in Alpine goat milk and 24.0 g/100 g of fat in Saanen goat milk. Based on these findings, it can be concluded that the implemented breeding regimes in different geographical areas with different pasture, together with genetic factors of breeds, greatly affect the goat milk chemical composition and fatty acid profile.Interes za proizvodnju kozjeg mlijeka i proizvode od kozjeg mlijeka u stalnom je porastu tijekom posljednjih 20 godina. Kemijski sastav kozjeg mlijeka, koji uvelike utječe na njegovu hranjivu vrijednost, zajedno s terapijskom vrijednošću, čini kozje mlijeko i proizvode od kozjeg mlijeka prihvatljivijim za potrošače. Cilj ove studije bio je usporediti kemijski sastav i profil masnih kiselina kozjeg mlijeka alpske i sanske pasmine koza. Rezultati su pokazali da postoje razlike u određenim kemijskim komponentama kozjeg mlijeka alpske i sanske pasmine. Sadržaj bjelančevina, masti i pepela u kozjem mlijeku pasmine alpina iznosio je 4,53 g/100 g, 4,65 g/100 g i 0,94 g/100 g, a njihov sadržaj bio je veći nego u kozjem mlijeku sanske pasmine (3,64 g/100 g, 3,20 g/100 g, odnosno 0,88 g/100 g). Uočene su i razlike u profilu masnih kiselina. Iako su koze držane u različitim uzgojnim režimima, nije bilo statistički značajne razlike u ukupnom sadržaju zasićenih masnih kiselina (SFA) i polinezasićenih masnih kiselina (PUFA) između istraživanih pasmina. Iako nije bilo razlike u ukupnom sadržaju SFA između dviju pasmina, sadržaj palmitinske kiseline (C16:0), prevladavajuće masna kiselina u kozjem mlijeku, bio je niži u kozjem mlijeku pasmine alpina (26,94 g/100 g masti) nego u mlijeku sanske pasmine koza (28,60 g/100 g masti). Za razliku od sadržaja SFA i PUFA, uočena je razlika u sadržaju ukupnih mononezasićenih masnih kiselina (MUFA). Ukupni sadržaj MUFA u kozjem mlijeku pasmine alpina iznosio je 22,8 g/100 g masti, a u kozjem mlijeku sanske pasmine 24,0 g/100 g masti. Na temelju ovih rezultata može se zaključiti da sustavi uzgoja koji se provode na različitim zemljopisnim područjima s različitom ispašom, zajedno s genetskim čimbenicima različitih pasmina koza, znatno utječu na kemijski sastav kozjeg mlijeka i profil masnih kiselina

Una implementación coherente del programa del seguimiento de los residuos con el fin de la protección de los consumidores

U cilju zaštite zdravlja potrošača i stvaranja preduvjeta za trgovinu živim životinjama i hranom životinjskog porijekla u Europskoj uniji, kao i svim trećim zemljama koje žele trgovati ovom vrstom hrane s Europskom unijom postoji zakonska obaveza praćenja i kontrole rezidua. Rezidue predstavljaju farmakološki aktivne supstance koje mogu zaostati u živim životinjama i proizvodima životinjskog porijekla a za koje se sumnja ili je dokazano da mogu ugroziti zdravlje ljudi. Implementacijom plana praćenja rezdiua na sistematski način otkriva se eventualno prisustvo nedozvoljenih supstanci odnosno određenih supstanci iznad dozvoljenog limita u živim životinjama i hrani životinjskog porijekla. Nakon detekcije rezidua u dostavljenim uzorcima u tijekom laboratorijskog ispitivanja, nadležni inspekcijski organi su dužni provesti sve nephodne mjere, tzv „follow up“, kako bi utvrdili razloge i porijeklo nedozvoljenih supstanci odnosno razloge koji su doveli do prekoračenja maksimalno dozvoljenih količina u hrani životinjskog porijekla namijenjenoj prehrani ljudi. U našem primjeru ćemo opisati provedeni follow up, nakon detekcije kokcidiostatika u konzumnim jajima na farmi kokoši nesilica.In order to protect consumer health and to create conditions for the trade of live animals and animal products with the European Union, and with third countries wishing to trade these kind of products with the European Union, there is legal obligation to monitor and control plans. Residues are pharmacologically active substances, which may remain in live animals and animal products, and which may be suspected or proven to be harmful to human health. The implementation of the monitoring plan for residues ensures a systematic method for revealing the possible presence of illegal drugs or certain substances above permissible limits in live animals and animal products. Once residues are detected in samples submitted for laboratory testing, the competent inspection authorities are required to implement all the necessary follow-up measures in order to determine the causes and origins of illegal drugs, or the reasons that led to exceeding the maximum allowable amount in foods of animal origin intended for human consumption. This paper describes a follow-up procedure conducted after the detection of coccidiostats in table eggs from farm hens.Zu Zwecken der Konsumentengesundheit und des Erschaffens von Vorbedingungen für den Handel von lebendigen Tieren und Erzeugnissen animalischer Herkunft in der Europäischen Union, sowie in allen dritten Ländern, die mit diesen Erzeugnissen mit der EU handeln wollen, besteht die gesetzliche Pflicht für Folgen und Kontrolle von Residuum. Residuen sind farmakologisch aktive Substanzen, die in den Tieren und Tiererzeugnissen animalischer Herkunft rückbleiben können, für die bewiesen wurde, oder es wird bezweifelt, dass sie der menschlichen Gesundheit schaden könnten. Durch die systematische Implementation des Plans für Residuumfolgen wird die ev. Anwesenheit von nicht genehmigten Substanzen bzw. der bestimmten Substanzen über das genehmigte Limit in lebendigen Tieren und Erzeugnissen animalischer Herkunft entdeckt. Nach der Detektion des Residuums in den zugestellten Mustern während der Laboruntersuchungen sind die zuständigen Inspektionsorgane verpflichtet, alle nötigen Maßnahmen zu treffen, das sogenannte „follow up“, um die Gründe für ungenehmigte Substanzen zu entdecken, bzw. um den Ursprung festzustellen, welche Gründe zu einem Überschritt der maximal genehmigten Substanzen in den Nahrungsmitteln animalischer Herkunft bestimmt für die menschliche Ernährung, geführt haben. In unserem Beispiel werden wir das durchgeführte „follow up“, nach Detektion von Kokcidiostatika (coccidiostats) in Konsumeiern auf einer Hennefarm beschreiben.Al fine di tutelare la salute dei consumatori e di creare le premesse per il commercio di animali vivi e di prodotti d’origine animale non solo nell’Unione europea, ma anche in ogni altro paese terzo interessato al commercio di questo genere di prodotto con l’Unione europea, è stato sancito l’obbligo di legge che impone il monitoraggio ed il controllo dei residui. I residui sono sostanze farmacologicamente attive che possono depositarsi negli animali vivi e nei prodotti d’origine animale e dei quali si dubita (o si ha la certezza) che possano minacciare la salute dell’organismo umano. Attraverso l’implementazione del piano di monitoraggio sistematico dei residui si scopre l’eventuale presenza di sostanze vietate o la presenza di determinate sostanze che superano i limiti ammessi negli animali vivi e nei prodotti d’origine animale. Dopo aver individuato la presenza dei residui nei campioni sottoposti ad analisi di laboratorio, gli organi ispettivi competenti hanno il dovere di adottare tutte le misure necessarie (il cosiddetto “follow up”) finalizzate ad accertare le cause della presenza e l’origine delle sostanze vietate, ossia le cause che hanno portato alla presenza di tali sostanze in quantità che superano i limiti consentiti nei prodotti d’origine animale destinati all’alimentazione umana. Nel nostro esempio descriveremo la procedura di “follow up” adottata dopo l’accertamento della presenza di coccidiostatici nelle uova di gallina in un’azienda avicola.Con el fin de proteger los consumidores y creación de las condiciones previas para ell comercio con los animales vivos y productos de proveniencia animal en la UE y en todos los terceros paises que quieren hacer comerico con este tipo de productos con la UE, existe una obligación jurídica del control de los residuos. Los residuos son las substancias farmacologicamente activas que pueden quedarse atrás en animales vivos o en los productos de procedencia animal y para cuales está comprobado o se sospecha que puedan poner en peligro la salud de los humanos. Con la implementación del programa del control de los residuos se detecta sistematicamente la posible presencia de substancias prohibidas, o sea la presencia de substancias que sobrepasa el límite establecido para los animales vivos y los productos de procedencia animal. Desupués de detectar los residuos en las muestras durante las pruebas de laboratorio, la inspección debe implementar todas las medidas necesarias, llamadas follow-up, para identificar las razones y el prodecimiento de las substancias prohibidas, es decir identificar las razones que llevaron al exceso de los niveles permitidos en los alimentos de procedencia animal destinados a nutrición humana. En nuestro ejemplo describiremos el follow-up realizado después de la detección de los coccidostáticos en los huevos en la granja de las gallinas ponedoras

Concentrations of Heavy Metals and Elements in Different Types of Honey from Bosnia and Herzegovina

U ovome istraživanju je u pet vrsta meda, monocvjetnim bagrem (Robinia pseudoacacia L.), kesten (Castanea sativa Mill.) i kadulja (Salvia officinalis) te multicvjetnim šumskom i cvjetnom medu s područja Bosne i Hercegovine su određivani toksični metali te makro i mikro-elementi (As, Cd, Pb, Ba, Na, Mg, K, Ca, V, Mn, Cr, Fe, Co, Cu, Zn, Se, Mo, Ni, Ag te Al) primjenom tehnike induktivno spregnute plazme s masenom detekcijom (ICP-MS). Nađene koncentracije u pet vrsta meda su se kretale u rasponu srednjih koncentracija (μg/kg): As 0,83-1,23; Cd 0,39 4,52; Pb 10,02-17,6; Ba 51,1-649,0; V 0,46-7,53; Cr 0,44-5,14; Fe 366,0-1.247,1; Co 0,48-12,71; Cu 182,9-493,7; Se 0,79-1,42; Mo 1,36-3,80; Ni 26,3-213,8; Ag 0,015-0,24; (mg/ kg): Al 0,26-2,88; Na 3,21-7,68; Mg 17,8-96,1; K 425,3-1.501; Ca 2.536,96-258.112,80; Mn 0,545-12,4 i Zn 0,35-6,94. Botanički sastav meda znatno utječe na mineralni sastav te je utvrđeno da med bagrema sadrži najveće koncentracije sljedećih elemenata (mg/kg): K 1501, Ca 100,2, Na 7,68, Mn 9,43; (μg/kg): Ni 213,8, Mo 3,80, Cr 5,14 i Pb 17,6 te najniže Al 0,26 mg/kg i Cu 182,9 μg/kg. Najveći broj elemenata s najnižim koncentracijama sadrži cvjetni med (μg/kg): Cd 0,39; Cr 0,44; V 0,46; Co 0,48; Se 0,79; Mo 1,36, Ni 26,3 i Mg 17,8 mg/ kg. Med kadulje sadrži najveće koncentracije sljedećih elemenata (μg/kg): Ag 0,24; V 7,53; Cu 493,7; Fe 1247,1 i Mg mg/kg, i najniže Ca 52,5 mg/kg. U medu kestena su nađene najviše koncentracije Cd, Co i Se (μg/kg: 4,52; 12,71 i 1,42), a najmanje su za Ba 51,1 i Pb 10,2 (μg/ kg), odnosno (mg/kg): K 425,3; Mn 0,545 i Na 3,21. Šumski med sadrži najviše koncentracije Al 2,88 mg/kg i Ba 649,0 μg/kg, a najniže As, Fe i Zn (najviše koncentracije Al 2,88 mg/ kg i Ba 649,0 μg/kg te najniže As, Fe i Zn (μg/kg: 0,83; 366,0 i 0,35). Pored botaničkog sastava, usporedbom s drugim istraživanjima, pokazalo se da znatan utjecaj na mineralni sastav meda imaju i geografsko podrijetlo i činitelji okoliša.In this study, five types of honey, monoflower: locust (Robinia pseudoacacia L.), chestnut (Castanea sativa Mill.) and sage (Salvia officinalis), and multiflower: forest and floral honey from the territory of Bosnia and Herzegovina were tested with inductively coupled plasma with mass spectrometry (ICP-MS) to determine the toxic metal, macro and micro-element content (As, Cd, Pb, Ba, Na, Mg, K, Ca, V, Mn, Cr, Fe, Co, Cu, Zn, Se, Mo, Ni, Ag and Al). Mean concentrations found in five types of honey were in the ranges (μg/kg): As 0.83–1.23, Cd 0.39–4.52, Pb 10.02–17.6, Ba 51.1–649.0, V 0.46–7.53, Cr 0.44–5.14, Fe 366.0–1247.1, Co 0.48–12.71, Cu 182.9–493.7, Se 0.79–1.42, Mo 1.36–3.80, Ni 26.3–213.8, Ag 0.015–0.24, (mg/kg): Al 0.26–2.88, Na 3.21–7.68, Mg 17.8–96.1, K 425.3–1501, Ca 2,536.96–258,112.80, Mn 0.545–12.4 and Zn 0.35–6.94. The botanical composition of honey significantly affected the mineral composition and is was found that black locust honey contained the highest concentration of the following elements (mg/kg): K 1501, Ca 100.2, Na 7.68, Mn 9.43; (μg/ kg): Ni 213.8, Mo 3.80, Cr 5.14 and Pb 17.6 and the lowest content of Al 0.26 mg/kg and Cu 182.9 μg/kg. Floral honeys contained the largest number of elements with the lowest concentrations (μg/kg): Cd 0.39, Cr 0.44, V 0.46, Co 0.48, Se 0.79, Mo 1.36, Ni 26.3 and Mg 17.8 mg/kg. Sage honey contained the highest concentrations of the following elements (μg/ kg): Ag 0.24; V 7.53; Cu 493.7; Fe 1247.1 and Mg mg/kg; and the lowest Ca 52.5 mg/kg. The highest levels of Cd, Co and Se (μg/kg: 4.52, 12.71 and 1.42), and the lowest levels of Ba and Pb (μg/kg: 51.1 and 10.2) and for K, Mn and Na (mg/kg: 425.3, 0.545 and 3.21) were measured in chestnut honey. Forest honey contained the highest concentration of Al (2.88 mg/kg) and Ba (649.0 μg/kg) and the lowest As, Fe and Zn (μg/kg: 0.83, 366.0 and 0.35). In comparison with other studies, in addition to botanical composition, it can be concluded that geographical origin and environmental factors also have a substantial impact on the mineral composition of honeys

UPRAVLJANJE RIZICIMA OD POPLAVA I KLIZIŠTA

Poplave se uglavnom javljaju kao posljedica promjene režima padavina i predstavljajunajznačajniju i najučestaliju prirodnu nesreću povezanu s klimatskim promjenama.Klimatske promjene su kontinuiran proces koji uzrokuje: globalno otopljavanje,podizanje nivoa mora, promjenu režima padavina, povećanje broja olujnih vjetrova tesve veću ograničenost pristupa izvorima pitke vode. Ovi događaji često dovode do tzv.„vanrednih stanja“ i značajno utiču na zdravlje ljudi i životinja, narušavajući uobičajeneuslove za život kao što su (smještaj,vodosnabdijevanje, ishrana). Kao posljedicatakvih uslova, javlja se rizik od pojave različitih zaraznih i parazitarnih oboljenja, kaoi rizik od povećanja broja oboljelih od masovnih nezaraznih oboljenja. U periodu od29.04. do 4.05.2014. godine prema izvještaju Federalnog hidrometeorološkog zavodaBiH, na području općine Tuzla u prosjeku je palo više od 70 l/m2 kiše. Uslijed ovakovelikih padavina i nastalih poplava, a posebno intenzivnog klizanja zemljišta, pričinjenesu ogromne materijalne štete, na cijelom području općine Tuzla. Pomoć u spašavanjustanovništva i materijalnih dobara pružena je od strane angažovanih službi zaštitei spašavanja, pravnih lica, Oružanih snaga BiH, dobrovoljaca, udruženja građana iraznih vladinih i nevladinih organizacija i humanitarnih organizacija. Samo adekvatno,to znači stručno i profesionalno provođenje svih mjera može dati zadovoljavajućerezultate, smanjiti rizike i ublažiti njihove štetne posljedice uzrokovane poplavama inastalim klizištima

Praćenje aflatoksina M1 u sirovom kravljem mlijeku u Hrvatskoj tijekom zime 2015.

A total of 548 raw milk samples were collected in the western, central and eastern regions of Croatia during February and March 2015. Aflatoxin M1 (AFM1) concentrations were quantified by the enzyme immunoassay method. The method limits of detection (LOD) and quantification (LOQ) were 22.2 and 34.2 ng/kg, respectively. The mean AFM1 levels measured in the three regions were (ng/kg) as follows: western 3.69, central 3.11 and eastern 4.14. In total, the 548 samples analysed concentrations were below the LOD value and accordingly below the European Union maximum residue level (EU MRL) of 50 ng/kg. The results suggest an absence of use of contaminated with aflatoxin B1 supplementary feedstuff for lactating cows in winter 2015. Such results might be related to the improved storage conditions for feed as well as to the enhanced and more stringent feed control system for mycotoxins in Croatia.Ukupno 548 uzoraka sirovog mlijeka prikupljeno je u zapadnoj, središnjoj i istočnoj regiji Hrvatske tijekom veljače i ožujka 2015. Koncentracije aflatoksina M1 (AFM1) su određivane primjenom imunoenzimskog testa. Granice detekcije (LOD) i kvantifikacije (LOQ) testa su 22,2 i 34,2 ng/kg. Prosječne razine AFM1 izmjerene u tri regije su (ng/kg): zapadna 3,69, središnja 3,11 i istočna 4,14. U ukupno 548 uzoraka analizirane koncentracije su bile ispod LOD vrijednosti i sukladno tome ispod maksimalne dozvoljene koncentracije propisane u Europskoj uniji (EU MDK) od 50 ng/kg. Rezultati upućuju na odsutnost upotrebe dopunske hrane za krave muzare koja je kontaminirana s aflatoksinom B1 tijekom zime 2015. To može biti rezultat poboljšanih uvjeta držanja hrane te poboljšanog i postroženog sustav kontrole mikotoksina u hrani za životinje u Hrvatskoj