The petrology and geochemistry of the tertiary dyke swarm associated with the Mourne mountain granites, Northern Ireland

The Tertiary dyke-swarm of the Mourne area consists principally of basic and intermediate dykes and an inclined, composite cone-sheet surrounding the Mourne Mountain granites. The basic dykes are of two types: alkali basaltic dykes on the one hand, and the tholeiitic on the other. The alkali basaltic dykes make their appearances in the northern part of the swarm, while the tholeiitic types are mainly confined to the middle and southern parts. The tholeiitic series of the Mourne dyke-swarm form a differentiated sequence from olivine-tholeiites to granophyres, containing augite and sparse Ca-poor pyroxene and olivine in the basic rocks. Plagioclase is the sole feldspar phase in these rocks. The differentiated rocks of this series are typified by iron-enrichment (to tholeiitic andesites - "icelandites"). There are many textural variations within the rocks of the Mourne tholeiitic series, from medium-grained ophitic dolerites to very fine-grained spherulitic variolites and tachylytes. The origin of the basaltic parent magma and mechanism of differentiation are discussed. The ratios of various chemically determined oxides and trace element distributions indicate possible measures of parent-daughter relationships of rocks believed to represent magmas in the Mourne dyke-swarm. The chemistry of the alkali basalts of the Mourne area is related to magma generation at greater depths than in the case of tholeiitic basalts of the same swarm. A correlation is made between the alkali basalts of the Mourne area and those of the Killough-Ardglass dyke-swarm. The simultaneous intrusion of acid and basic magmas and the nature of the composite minor intrusions in the Mourne area are discussed; and a geochemical difference between the cone-sheet granophyres and the Eastern Mourne granites is demonstrated. The presence of sparse gabbroic xenoliths in the basic dykes of the Mourne area is related to a deep-seated gabbro formation beneath the Mourne Mountain granites and supports the geophysical evidence (Cook and Murphy, 1952). The other acid xenoliths contained in the intermediate dykes of the Mourne swarm are also described in detail

HAMİTKÖY, KAMAN, KIRŞEHİR BÖLGESİNDE BULUNAN PSÖDOLÖSİT OLUŞUĞU VE BASINÇ GÖSTERGESİ OLARAK KULLANIMI

Orta Anadolu'da geniş bir bölgede yüzeyleyen Kırşehir batoliti, genellikle iri taneli felsik magmatik kayaçlardan oluşmuştur. Hamitköy dolaylarında siyenitik bir karaktere sahip olduğu görülen batolit, D-B ve KD-GB doğrultusunda uzanan silisçe fakir, feldispatoidli mikrosiyenitik dayklar tarafından kesilmiştir.Psödolösit, iri fenokristaller şeklinde bulunmakla beraber, bu fenokristaller, ayrı ayrı lösit kristallerinden oluşmuş olup, optik süreksizlik göstermektedirler. Az miktarda serisit ve smektit, psödolösitin alterasyon ürünü olarak gözlenmiştir. Kimyasal analizler, Hamitköy psödolösitlerinin düşük Na2O içeriği açısından lösitlere, toplam alkali açığı bakımından ise psödolösitlere benzediğini göstermektedir. Artık sistem faz denge diyagramları, psödolösit kristallenmesinin basınca duyarlı bir olay olduğunu ve bu yüzden psödolösit varlığının basınç göstergesi olarak kullanılabileceğini belirlemektedir. Deneysel olarak kontrol edilinceye kadar, psödolösitin, yerkabuğunun yaklaşık olarak 7 km derinliğine karşılık gelen 2 kbarlık bir basınç altında, uçucu madde bakımından zengin, fakat silisçe fakir bir magmadan oluştuğu savı burada tarafımızdan öne sürülmüştür

EKECİKDAĞ GRANİTOYİDİNİN PETROLOJİSİ VE KÖKENİ (ORTA ANADOLU KRİSTALEN KÜTLESİ BATISI)

Orta Anadolu kristalen kütlesinin batı kesiminde çok sayıda granitoyid sokulumundan oluşan bir kuşak yer almaktadır. Bu kuşaktaki sokulanlardan bir tanesi de masifin güneybatı ucunda Aksaray ile Ortaköy arasında yüzeyleyen Ekecikdağı granitoyididir. Metamorfik ve ofiyolıtik yan kayaçlara sokulum yapmış olan Ekecikdağ granitoyidi, monzogranit ve granodiyorit bileşimindedir. Ekecikdağ granitoyidi, petrografik ve kimyasal bileşimlerine göre Borucu granodiyorıt-monzogranıti, Sınandı mıkrograniti, Hisarkaya porfirik graniti, Kalebalta lökogranıti ve aplitık granitler olmak üzere alt birimlere ayrılmıştır. Tüm bu birimler birbiriyle kökensel olarak ilişkilidir Borucu granodıyorıt-monzograniti ana magmatik fazı, aplit granit ise son fazı temsil etmektedir Ekecikdağ granitoyidi kalkalkalın karakterli olup alümıno-kafemık eğilim göstermektedir Granitoyid hem l, hemde S tipi granitlere uyan özelliklere sahiptir Granitoyidlerde gözlenen anklavların, granit magmasının yerleşimi sırasında, daha önceden var olan gabroyik bir kayaçtan gelen ksenolıtler olduğu düşünülmektedir Jeokimyasal analız sonuçlan, Ekecikdağ granitoyidi için, kıtasal kabuk kökeni ve çarpışma sonrası tektonik ortamını öngörmektedir. Bölgesel veriler dikkate alınarak Orta Anadolu kristalen kütlesi kuzeyinde, Geç Kretase sırasında ensımatik bir ada yayının varlığı savunulmaktadır. Bu yayın, Orta Anadolu kıtasal kabuk parçası ile çarpışması ve onun üzerine itilmesi, bölgede kıtasal kabuğun kalınlaşması ve jeotermal gradyanın artmasına neden olmuştur. Bu nedenle bölgede var olan kıtasal kabuk kayaçları kısmi ergimeye uğramış ve granitik magmanın oluşumuna yol açmıştır

ORTA (ÇANKIRI) YÖRESİ KlL YATAKLARININ JEOLOJlSl VE OLUŞUMU

Orta (Çankırı) sahasında linyit damadan ile aratabakalı, kaolinitik killer bulunmaktadır. Bu killerin jeolojik oluşumunu anlamak amacıyla kil yatağı ve çevresindeki kayaçtan içeren alanda jeolojik, mineralojik, petrografik ve mikromorfolojik incelemeler yapılmıştır. Kayaç örnekleri optik mikroskop, X-ışını toz difraktometresi, tarama elektron mikroskobu ile incelenmiştir. Kaolinitik killer, temel kayaçlann üzerindeki gölsel çökelme havzasında akarsularla taşınarak çökelen ve killi, siltli Pliyosen yaşlı Orta formasyonunda oluşmuştur. Ortama, başlıca simekütten oluşan detritik malzeme sağlayan temel kayaçlar, piroklastik (Kepezinkaş formasyonu) ve lav akıntısı (Naltepe bazaltı) karakterindedir. Aynca, Simektitin bazı otijenik süreçlere bağlı olarak da gelişimini işaret eden veriler bulunmuştur. Kil tabakaları asit bataklık ortamında Simektitin kaolinite dönüşümü sonucu oluşmuştur