Punkt widzenia jako kategoria profilująca obraz miasta we Wspomnieniach Marii Kietlińskiej

Celem szkicu jest identyfikacja punktu widzenia nadawcy oraz rekonstrukcja wyznaczanych przez jego pryzmat profili miasta (rozumianego w perspektywie socjalnej, jako mieszkańcy, wydarzenia będące ich udziałem, codzienne doświadczenia, sposób myślenia i przeżywania świata) ujawniających się w XIX-wiecznym pamiętniku Marii Kietlińskiej Wspomnienia. Analiza ujawniła wyrazisty punkt widzenia — jest to spojrzenie arystokratki piszącej w wieku dojrzałym, której młodość przypadała na czas niewoli narodowej, a wspomnienia są pisane w okresie trudnej sytuacji powojennej. Taka optyka pozwoliła wyróżnić trzy profile dawnego Krakowa: sentymentalny, dla którego najważniejszy jest dysonans pomiędzy świetną przeszłością a rozczarowującą teraźniejszością, narodowy, w którym istotną rolę odgrywa patriotyzm, i salonowy eksponujący koligacje rodzinne i obyczajowość XIX-wiecznych elit.The purpose of the sketch is to identify the sender’s point of view and to reconstruct the city profiles defined by his prism (understood from the social perspective as residents, events they participate in, everyday experiences, way of thinking and experiencing the world) revealed in Maria Kietlińska’s 19th-century diary, Memoirs. The analysis revealed a clear point of view — it is the view of an aristocrat who wrote in a mature age, whose youth fell during the time of national captivity, and whose memoirs are written during the difficult post-war situation. Such optics allowed to distinguish three profiles of old Krakow: sentimental, for which the most important thing is the dissonance between the brilliant past and the disappointing present, national, in which patriotism plays an important role, and the salon one, showing family ties and customs of the nineteenthcentury elite

Volapük as a language of success in the light of selected Polish textbooks from the 1880s

Przedmiotem zainteresowania w artykule są polskie materiały do nauki języka wolapik wydane w latach 80. XIX wieku. Zakłada się, że poddane analizie teksty ilustrują sposób językowego zachowania w tzw. społecznych sytuacjach edukacyjnych (dyskurs edukacyjny) w przeszłości. Szczegółowym celem analiz jest wskazanie językowych zabiegów użytych przez autorów wyżej wymienionych publikacji z intencją nakłonienia innych do nauki i używania języka wolapik. Obserwacji stylistyczno-pragmatycznej poddane zostały przykłady argumentacji emocjonalnej i racjonalnej, systemowe i retoryczne środki perswazji stosowane przez autorów. Przeprowadzone analizy pozwalają stwierdzić, że w materiałach do nauki języki wolapik obok transferu wiedzy dokonuje się proces kształtowania pozytywnej postawy wobec idei używania języka międzynarodowego.The subjects of interest in the article are Volapük language learning materials issuedin Poland in the 1880s. It is assumed that the analyzed texts illustrate linguistic behavior inthe so-called social educational situations (educational discourse) in the past. The detailed aimof the analysis is to indicate the linguistic means used by the authors of the above-mentionedpublications with the intention of persuading others to learn and use the Volapük language.Stylistic and pragmatic observations have been subjected to examples of emotional andrational argumentation as well as the systemic and rhetorical means of persuasion used bythe authors. The analyses conducted allow us to conclude that in textbooks of the Volapüklanguage, in addition to the transfer of knowledge, the process of shaping a positive attitudetowards the idea of using an international language takes place

A Simplified Grammar of the Polish Language Williama Morfilla – o pierwszej angielskojęzycznej gramatyce języka polskiego

Gramatyki języka polskiego: A Simplified Grammar of the Polish Language Williama Morfilla – o pierwszej angielskojęzycznej gramatyce języka polskieg

Materials for learning English (late eighteenth-half of the twentieth century) as a source of Polish-English language contacts. Research prolegomena

W opracowaniu zaprezentowano materiały do nauki języka angielskiego jako rzadko wyzyskiwane źródła do badań przeszłości polsko-angielskich kontaktów językowo-kulturowych. Ogląd tekstów edukacyjnych pozwolił: prześledzić czynniki decydujące o wysokim prestiżu języka angielskiego na ziemiach polskich, zaobserwować sposoby wykorzystania elementów kultury anglosaskiej w celach wychowawczych, wskazać rodzaje zjawisk interferencyjnych możliwych do analizowania w tekstach pisanych przez osoby bilingwalne. Obserwacje przeprowadzono zgodnie z założeniami lingwistyki antropologicznej, akcentującej związki między człowiekiem, językiem i kulturą w badaniach nad sposobem używania języka przez naszych przodków.The study presents materials for learning English as rarely exploited sources for research into the past of Polish-English linguistic and cultural contacts. The viewing of educational texts allowed to: examine the factors determining the high prestige of English among Poles, observe ways of using elements of Anglo-Saxon culture for educational purposes, indicate the types of interference phenomena possible to analyze in texts written by bilingual people. The observations were carried out in accordance with the assumptions of anthropological linguistics, stressing the relationship between man, language and culture in the study of our ancestors’ language use

The role of the home teacher’s authority in shaping the aristocrat’s communicative competence in the first half of the nineteenth century on the example of ‘The Journal of a Home Teacher’ from the years 1814–1823 by Julian Antonowicz

Przedmiotem artykułu jest próba wskazania roli nauczycieli domowych w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnej arystokracji w okresie rozbiorowym. Podstawą materiałową rozważań jest rękopiśmienny dziennik autorstwa bazylianina Juliana Antonowicza (1750–1824), który był nauczycielem domowym hrabiego Jana Bogdana Tarnowskiego (1805–1850). Podkreśla się znaczenie autorytetu nauczyciela w systemie edukacji domowej i przedstawia jego źródła na przykładzie osoby J. Antonowicza i jego dorobku pisarskiego. Autorytet ten uznaje się za kluczowy w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnej młodego arystokraty. W artykule przedstawione zostały tekstowe sposoby umacniania autorytetu nauczyciela obecne w Dzienniku nauczyciela domowego. Zaprezentowano także bezpośrednie dowody kształtowania kompetencji komunikacyjnej hrabiego przez nauczyciela. Obserwacje dotyczące sposobu używania języka przez nauczyciela domowego i jego dbałość o sprawne posługiwanie się językiem przez młodego arystokratę są ilustracją zagadnienia o charakterze lingwistyczno-obyczajowym, jakim jest rola autorytetu w funkcjonowaniu wspólnoty i jego wpływ na kształtowanie i upowszechniane wzorów zachowań językowych.The aim of the article is an attempt to indicate the role of home teachers in shaping communicative competence of aristocracy during the era of partitions. The article is based on the handwritten journal of a home teacher Julian Antonowicz (1750–1824) who was a tutor of Jan Bogdan Tarnowski (1805–1850). The article emphasizes the importance of the teacher’s authority in the system of homeschooling. It also shows the source of this authority on the example of Julian Antonowicz and his literary production. The authority is considered to be crucial in shaping the communicative competence of the young aristocrat. The article presents the text ways to strengthen the authority of the teacher present in ‘The journal of a home teacher’. The article also presents the direct evidence of forming the communicative competence of a young Count by the teacher. Observations of using the language by the home teacher and his attention to proper use of language by a young aristocrat illustrate the linguistic and habitual issue which is the role of authority in the functioning of the community and its influence on the formation and dissemination patterns of language behavior