Stefan Pawlicki's philosophy of personal experience and general pedagogy

W prezentowanym artykule prześledzono problem, którego zarodkowe rozwiązanie zostało wypracowane przez Stefana Zachariasza Pawlickiego w koncepcji poznania naukowego i wynikającego z niej rozróżnienia między filozofią i naukami filozoficznymi a naukami szczegółowymi. Na tej podstawie autor artykułu dąży do wskazania różnicy między filozofią wychowania a pedagogiką ogólną. Tok argumentacji został podzielony na trzy części. Najpierw wyjaśniono związki łączące Pawlickiego z pedagogiką. Następnie na podstawie głównego dzieła naukowca-zmartwychwstańca pt. Kilka uwag o podstawie i granicach filozofii zrekonstruowano jego filozofię doświadczenia osobistego i wynikającą z niej propozycję podziału zakresu kompetencji między filozofią a naukami szczegółowymi. Po czym w trzeciej i ostatniej części rozważono koncepcja zależność pedagogiki ogólnej jako subdyscypliny nauk(i) o wychowaniu od filozofii oraz możliwość równoczesnego rozwijania filozofii wychowania i pedagogiki ogólnej.This paper analyzes a problem that was initially solved by Stefan Zachariasz Pawlicki by means of his concept of scientific knowledge, including the distinction between philosophy, philosophical science and particular sciences. On this basis, the author shows the difference between philosophy of education and general pedagogy. Considerations are divided into three sections. First, the author explains the link between Pawlicki and pedagogics. Then, on the basis of his main philosophical work, Kilka uwag o podstawie i granicach filozofii, the concept of philosophy of personal experience is reconstructed. In the third and final section, the author considers the dependency of general pedagogy as a sub-discipline of the science(s) of education from philosophy, and the possibility of the simultaneous development of philosophy of education and general pedagogy

General education : a pedagogical vision or utopia? : on the translocation of the theory of general education in the post-war educational discourse in Poland

W artykule scharakteryzowano ewolucję, która dokonała się w Polsce odnośnie do rozumienia i dziedzinowego przyporządkowania teorii kształcenia ogólnego. Analizie poddano wybrane opracowania czterech pedagogów: Sergiusza Hessena, Bogdana Nawroczyńskiego, Bogdana Suchodolskiego i Wincentego Okonia. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej wyjaśniono heurystycznie problem kształcenia ogólnego. Punktem odniesienia w tych rozważaniach są współczesne tropy myślenia utopijnego w pedagogice polskiej i myśl historiozoficzna Immanuela Kanta. Druga część zawiera analizę koncepcji kształcenia ogólnego wymienionych powyżej autorów. W trzeciej części autor przedstawił syntetyczną rekonstrukcję procesu translokacji, która doprowadziła do aktualnego usytuowania kształcenia ogólnego w pedagogice polskiej.The article describes evolution that had taken place in Poland regarding the understanding and allocation of the theory of liberal education after the Second World War. Selected studies of four pedagogues are analyzed: Sergei Hessen, Bogdan Nawroczyński, Bogdan Suchodolski, and Wincenty Okoń. The paper consists of three parts. The first one heuristically explains the problem of liberal education. The point of reference in these considerations are the contemporary traces of utopian thinking in Polish science of education and the historiosophic thoughts of Immanuel Kant. The second part contains an analysis of the concepts of liberal education of the authors mentioned above. In the third part, the author presents a proposal of distinguishing two types of liberal education - utopian and non-utopian (visionary), and idiographically reconstructs the course of change process which led to the current situation in Polish science of education

Rhizoming or Bildung – academic teaching at a crossroad

Rhizoming nebo Bildung – akademická výuka na křižovatce. – Akademické vědecké vzdělávání je v současné době v krizi, která zahrnuje především přenos myšlenkových schopností, jakožto prioritního úkolu university. Autor vykresluje obraz této krize kontrastem dvou teoretických modelů výuky a učení na univerzitě, které se v podstatě dají identifikovat pojmy „rhizoming“ a Bildung. Prezentované způsoby užívání těchto modelů v akademické praxi jsou využity k tomu, abychom zvážili možnosti překonání krizové situace a stanovených podmínek.Rhizoming or Bildung – academic teaching at a crossroad. – Academic science education is currently in crisis, which primarily involves the transmission of thinking skills as a priority task of the University. The author sketches the picture of this crisis by contrasting two theoretical models of teaching and learning at the university, which essentially identify the terms “rhizoming” and Bildung. The presented ways of using the models in academic practice are used to consider the possibility of overcoming a crisis situation and determining conditions

Between power and powerlessness: teaching as ethically based aid in learning

Mezi mocí a bezmocí: učení jako eticky založená pomoc při učení se. – Tento článek se zabývá vztahem mezi učitelskými a studentskými aktivitami. Teoretickým základem pro analýzu je koncepce německého filosofa výchovy Klause Prangeho. Dnes, jako možná nikdy předtím, je nejvíce pozornosti věnováno mezím pedagogického vlivu. Chtěl bych zde předvést koncepci, která umisťuje pedagogickou aktivitu mezi moc a bezmoc spolu se zdůrazněním pomoci žákům s jejich individuálním učením. Článek je složen ze tří částí. V první části předvádím dvě populární interpretace vztahu mezi učením a učením se. Obě tyto interpretace téměř úplně ignorují moc obsaženou ve výukovém obsahu. Druhá část prezentuje přehled operativní pedagogiky (v němčině Operative Pädagogik) rozvinuté výše již zmíněným Prangem. Třetí a poslední část rozebírá „morálku ukazování“ (německy Moral des Zeigens) rozvinutou tímto německým pedagogem. Z pohledu této morálky ukazování je učení zabarveno dalším významem: stává se povoláním ve smyslu eticky založené pomoci při učení jako nezávislé aktivity učícího se

Wychowanie religijne versus pseudowychowanie religijne

Review book: Eugeniusz Sakowicz (red.), Wychowanie i edukacja w kulturach, religiach i światopoglądach, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2020, ss. 277. Recenzja książki: Eugeniusz Sakowicz (red.), Wychowanie i edukacja w kulturach, religiach i światopoglądach, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2020, ss. 277.

Pozoracja i dezorientacja doktorantów w przygotowaniu do nauczania akademickiego (studium przypadku)

This article presents the results of a survey conducted between 2020 and 2024 in the context of a course preparing doctoral students at the Doctoral School of Cardinal Stefan Wyszynski University in Warsaw for academic teaching. The aim of the study was to explore the tasks identified by doctoral students as appropriate for an academic teacher and to verify their skills to differentiate between educational and non-educational activities and to design student learning oriented towards (self-)education. The author used an immersive single case study strategy. Mixed methods – quantitative and qualitative – were used to collect and analyze data. The conclusions of the study indicate that doctoral students (1) perceive academic teaching and learning as a poseurism expressed in a kind of game between students and lecturer, (2) do not differentiate between educational and non-educational activities, and (3) do not design tasks that engage students in their studies, taking into account (self-education).W artykule zaprezentowano wyniki badania przeprowadzonego w latach 2020–2024 w kontekście kursu przygotowującego doktorantów Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie do nauczania akademickiego. Celem badania była eksploracja zadań identyfikowanych przez doktorantów jako należące do zakresu pracy dydaktycznej nauczyciela akademickiego oraz weryfikacja umiejętności różnicowania między czynnościami edukacyjnymi a nieedukacyjnymi i projektowania nauki studentów zorientowanej na (samo)kształcenie. W badaniu posłużono się strategią zanurzeniowego pojedynczego studium przypadku. Do zgromadzenia i przeanalizowania materiału badawczego zastosowano metody mieszane: ilościowe i jakościowe. Wnioski z badania wskazują, że doktoranci (1) nauczanie i uczenie się akademickie postrzegają jako pozorację polegającą na swoistej grze w studiowanie, (2) nie różnicują między czynnościami edukacyjnymi a nieedukacyjnymi oraz (3) nie dążą do zaangażowania studentów w studiowanie z uwzględnieniem (samo) kształcenia

Myślenie – sądzenie – odpowiedzialność. Fundamentalia wychowania moralnego według Hannah Arendt

Hannah Arendt, in her philosophical work, constantly undertook moral issues, which – in the context of the Holocaust – emerged in the 20th century with an unprecedented force. In spite of this, she did not develop a unified theory of morality. In her analyzes, however, there are numerous elements that can be considered as rudiments of this theory. These elements oscillate around the phenomena of thinking, judgment and responsibility constituting a moral personality. The presented paper considers them as foundations of a hypothetical concept of moral education according to Arendt. Reconstruction of this concept has been embedded in a frame embracing the past and the present of teaching and learning morality at school.Hannah Arendt wielokrotnie podejmowała w swojej twórczości filozoficznej kwestie moralne, które z niespotykaną do tej pory siłą odezwały się w XX wieku w związku z Holocaustem. Pomimo tego nie wypracowała jednolitej teorii moralności. Niemniej jednak w jej analizach zarówno fenomenu życia moralnego, jak i współczesnego wychowania znajdują się liczne elementy, które można uznać za rudymenty teorii wychowania moralnego. Elementy te oscylują wokół trzech przejawów osoby jako podmiotu działania moralnego, a mianowicie: myślenia, sądzenia i odpowiedzialności. W niniejszym tekście traktuje się je jako fundamentalia hipotetycznej koncepcji wychowania moralnego. Żeby uwydatnić aktualność myśli Arendt, rekonstrukcja została umieszczona w ramie obejmującej przeszłość i teraźniejszość wychowania i kształcenia moralnego w szkole

Szkoła miejscem kształtowania kompetencji moralno-etycznej i kompetencji religijnej

A quarter-century ago, religion as a school subject was reintroduced to Polish public schools. Simultaneously, ethics lessons were organized as an alternative to religion ones. However, the problem if the formation of students’ competences in these fields is a responsibility of education system remains unresolved. The article aims to deal with this case. The discussion is divided into three chapters. In the first one, the locus pedagogicus of school is defined as an “artificial” place of teaching and studying. The second one deals with a need to determine the scope of the school curriculum. In the third one, the inner logic of ethics and religion lessons is discussed, with reference to the models of moral-ethical competences and religious competences, which were elaborated by German pedagogues and can be used as far as Polish public education system is concerned.Ćwierć wieku temu do szkół publicznych w Polsce wróciło nauczanie religii. Równolegle wprowadzona została etyka jako zajęcia alternatywne. Mimo to ciągle nierozstrzygnięte pozostaje pytanie: czy kształtowanie kompetencji uczniów w obu tych zakresach należy do zadań własnych szkoły, czy nie? W niniejszym artykule podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na to pytanie. Prezentowane rozważania obejmują trzy rozdziały. W pierwszym określono locus paedagogicus szkoły jako miejsca „sztucznego” nauczania i uczenia się. Następnie wyjaśniono potrzebę właściwego zdeterminowania dziedziny edukacji szkolnej. W trzecim i ostatnim omówiono własną logikę lekcji etyki i religii w nawiązaniu do opracowanych przez niemieckich pedagogów modeli kompetencji moralno-etycznej i kompetencji religijnej, które zdaniem autora mogą być wykorzystane w oświacie polskiej