Struktura karbonatnih i izluženih rendzina pod šumama, travnjacima i njivama

This study aimed to quantify structural properties of rendzina soils in Serbia, and especially to determine the effect of decarbonation and different forms of land use on soil aggregate ditribution and stability. An indication of favourable soil aggregate distribution is data showing that the content of aggregates with 1-5 mm particle size, which is desirable from the agronomical viewpoint, is 50.04% on the average, while macroaggregates make 6.28-fold the sum of micro and mega aggregates. High aggregate stability is indicated by the fact that the proportion of water stable aggregates of >1 mm size ranges from 53.78 to 91.38%, i.e. 71.38% on the average. With increasing alkalinity of calcaric rendzina soils, aggregate stability in water significantly decreases. Concerning non-calcaric rendzina soils, the proportion of fine aggregates increases as the process of decarbonation proceeds and their stability decreases. Differences in aggregate distribution and stability bewteen the calcaric and non-calcaric rendzina soils were not found to be statistically significant. Forest and grassland rendzinas showed no significant difference regarding structural properties. Soil tillage has significant effect on the soil structure of arable rendzinas and, compared to forest and grassland rendzinas, they have less favorable structure index and water stable aggregate content. .Renzina je tip zemljišta veoma rasprostranjen u Srbiji, a podaci o njenim strukturnim osobinama su samo opisni. Struktura zemljišta je veoma važna osobina koja utiče na mnoge biološke i fizičke procese u zemljištu. Cilj ovog rada bio je da utvrđivanje kvantitativnih podataka o strukturnim osobinama rendzina u Srbiji, posebno uticaja procesa izluživanja i različitih načina korišćenja zemljišta (šuma, travnjaci i njive) na veličinu i stabilnost strukturnih agregata. Veličina strukturinih agregata u rendzinama je veoma povoljna o čemu svedoče podaci da sadržaj, s agronomske tačke poželjne frakcije veličine 1-5 mm, u proseku iznosi 50.04%, a makroagregata ima 6.28 puta više u odnosu na zbir mikro i megaagregata. O visokoj otpornosti strukturnih agregata u vodi govori podatak da su vodootporni strukturni agregati veći od 1 mm zastupljeni sa 53.78 do 91.38%, a u proseku sa 71.38%. S povećanjem alkalnosti karbonatnih rendzina značajno se smanjuje vodootpornost strukturnih agregata. Unutar izluženih rendzina s napredovanjem procesa izluživanja dolazi do povećanja udela sitnijih strukturnih agregata i smanjenja njihove otpornosti prema vodi. Razlike u distribuciji i stabilnosti strukturnih agregata između karbonatnih i izluženih rendzina nisu statistički značajne, što je i logično s obzirom da su procesi izluživanja uticali na snižavanje pH zemljišta, ali je ono i dalje ima visok stepen zasićenosti bazama, naročito Ca2+ koji je, kao što je poznato, jedan od najznačajnijih koagulatora odgovornih za obrazovanje strukturnih agregata i njihovu stabilnost. Šumske i travnjačke rendzine ne razlikuju se značajno po strukturnim osobinama. Obrada zemljišta značajno je uticala na strukturu njivskih rendzina, tako da one u poređenju sa šumskim i travnjačkim imaju nepovoljniji koeficijent strukturnosti i manju stabilnost strukturnih agregata. Obrada zemljišta, pored direktnog usitnjavanja strukturnih agregata, na strukturu utiče i indirektno menjanjem temperature, vlage i aeracije i time pojačava proces mineralizacije organskih ostataka (čija je količina ionako manja nego u devičanskim zemljištima) i menja sastav zemljišne mikroflore, što se direktno odražava na formiranje i stabilnost makroagregata u zemljištu. Da bi se zaustavio proces degradacije i unapredio proces obrazovanja strukturnih agregata i njihova stabilnost potrebno je u procesu poljoprivredne proizvodnje povećati priliv organskih ostataka u zemljište, smanjiti gubitke organskog ugljenika iz zemljišta erozijom i dekompozicijom, što se može postići pravilno organizovanom agrotehničkom praksom.

Mehanički sastav karbonatnih i izluženih rendzina u Srbiji

The present investigation of textures of rendzina soils in Serbia is part of a more comprehensive research into effects of decarbonation and different land uses on physical and chemical characteristics of that widespread soil type in Serbia. Geological parent material was found to have a predominant influence on the texture of rendzina soils. Rendzinas on sandy marl were found to be heavily skeletoidal and skeletoidal sandy loams or skeletoidal clay loams in A horizon and skeletal sandy loams or heavily skeletoid sandy-clay loams in AC horizon. Rendzinas on calcareous gravel are skeletoidal clay loams in A horizon, skeletoidal sandy loams in AC horizon and heavily skeletal sandy loams in C horizon. Rendzinas on unindurated limestone are slightly skeletoidal loams or skeletoidal clay loams. The rendzinas on marl and marly or unindurated limestone are mostly slightly to heavily skeletoidal light clays. Differences in texture between calcaric and non-calcaric soils (the latter containing less skeletal material, i.e. stone and especially gravel, and more clay) were not found statistically significant. Skeletal quality increases with solum depth in non-calcaric rendzinas, and the fine earth fraction has a heavier texture, in contrast to calcaric rendzinas, where the situation is highly heterogenous. Rendzinas under forests were found to be significantly more skeletal than those under grassland and arable land. Little difference in texture was observed in rendzinas under grassland and arable land. .Ispitivanja mehaničkog sastava u zemljištu tipa rendzina u Srbiji, prikazana u ovom radu, deo su širih istraživanja čiji je cilj bio utvrđivanje uticaja procesa izluživanja i različitog načina korišćenja zemljišta na fizičke i hemijske osobine tog veoma rasprostranjenog tipa zemljišta u Srbiji. U tom smislu, istraživanjima su obuhvaćeni različiti delovi Srbije: Vojvodina - obronci Fruške gore, Šumadija (Topola-Aranđelovac), zapadna Srbija (sliv reke Jablanice, okolina Lajkovca i Valjeva), jugo-zapadna Srbija (Sjeničko-pešterska visoravan), istočna Srbija (okolina Negotina) i jugoistočna Srbija (Niš-Pirot). Terenskim istraživanjima je bilo obuhvaćeno ukupno trideset reprezentativnih profila, od 24 profila karbonatnih rendzina (9 pod šumom, 9 pod travnjakom i 6 pod njivom) i 6 profila izlužene (3 pod šumom, 2 pod travnjakom i 1 pod njivom). Ukupno 51 uzoraka zemljišta iz A ili AC horizonata (ako je razvijen) je analizirano. Preovlađujući uticaj na mehanički sastav ispitivanih rendzina ima geološki supstrat na kojem su obrazovane. Rendzine na peskovitim laporcima su jako skeletoidne i skeletoidne peskovite ilovače ili skeletoidne glinaste ilovače u A horizontu i skeletne peskovite ilovače ili jako skeletoidne peskovito-glinaste ilovače u AC horizontu. Rendzine na karbonatnom šljunku su skeletoidne glinaste ilovače u A horizontu, skeletoidne peskovite ilovače u AC horizontu, a C horizont jako skeletna peskovita ilovača. Rendzine na mekanim krečnjacima su slabo skeletoidne ilovače ili skeletoidne glinaste ilovače. Rendzine na laporcima, laporovitim ili mekanim krečnjacima, su uglavnom slabo do jako skeletoidne lake glinuše. Razlike u mehaničkom sastavu između karbonatnih i izluženih rendzina (izlužene rendzine sadrže manje skeleta: kamena, a naročito šljunka, i više gline) nisu statistički značajne. U izluženim rendzinama sa dubinom soluma povećava se skeletnost zemljišta, a sitne frakcije zemljišta su težeg mehaničkog sastava, za razliku od karbonatnih rendzina gde je stanje veoma heterogeno. Rendzine pod šumom su značajno skeletnije i manje glinovite u poređenju sa rendzinama pod travnjacima i njivama. Rendzine pod travnjacima i njivama ne razlikuju se značajno po mehaničkom sastavu.

Uticaj procesa izluživanja i načina korišćenja rendzina na sadržaj humusa i njegovu obezbeđenost azotom

Rendzina is a widespread soil type in Serbia that can be found in several stages of evolutionary development and put to different land uses. Our objective was to investigate the effect of decarbonation of rendzina soils in Serbia and several land use variants on humus content and its enrichment in nitrogen. Humus content is mostly high, and rarely medium, in the A horizon of calcaric forest rendzinas; medium or high under grassland, and very low under arable land. In non-calcaric forest rendzinas, humus content in horizon A is medium or low; under grassland it is low and very low, and under arable land again low and very low. Rendzinas are predominantly rich and very rich in total nitrogen in the uppermost layer of horizon A, and medium or well supplied in the layer below it. Enrichment of humus in nitrogen, shown as the C:N ratio, is mostly medium, and rarely low. Decarbonation was caused by decreasing humus content and total nitrogen in soil, while the enrichment of humus in nitrogen (C:N ratio) showed no significant change. Different land uses were found to have significant effect on decreasing humus and total nitrogen contents in rendzinas under grassland, and especially arable land, compared to forest rendzinas, while humus enrichment in nitrogen was significantly higher in rendzinas underlying grassland than forest. .Rendzina je veoma rasprostranjen tip zemljišta u Srbiji u području brdsko-planinskog reljefa, nalazi se u više evolucionih stadijuma razvoja i koristi se na različite načine, odnosno, nalazi se pod različitim biljnim pokrivačima. Cilj našeg rada je zato bio ispitivanje uticaja procesa izluživanja i različitog načina korišćenja zemljišta tipa rendzina u Srbiji na sadržaj humusa i njegovu obezbeđenost azotom. Sadržaj ukupnog C u ispitivanim rendzinama Srbije varira od 1.15 do 6.25%, a u proseku iznosi 3.25%. Sadržaj humusa u A horizontu karbonatnih šumskih rendzina je uglavnom visok, ređe srednji; pod travnjacima srednji ili visok, a pod njivama veoma nizak. U izluženim šumskim rendzinama sadržaj humusa u A horizontu je srednji ili nizak; pod travnjacima nizak i veoma nizak, a u njivskim, takođe, nizak i veoma nizak. Sadržaj ukupnog azota varira u širokom intervalu, od 0,123 do 0.570%, a u proseku iznosi 0.317%; stoga su rendzine pretežno bogato i veoma bogato obezbeđene ukupnim azotom u površinskom delu A horiznonta, a u potpovršinskom obezbeđene su srednje ili dobro. Obezbeđenost humusa azotom, izražena preko odnosa C:N, uglavnom je srednja, a ređe niska. Odnos C:N kreće se od 8.09 do 16.54, a u proseku iznosi 10.09. Procesi izluživanja (ispiranje CaCO3, niži pH i stepen zasićenosti bazama) u zemljištima tipa rendzina u Srbiji uslovili su smanjenje sadržaja humusa i ukupnog azota, pri čemu se obezbeđenost humusa azotom (odnos C:N) nije značajno promenila. Razlike u načinu korišćenja zemljišta (primena ili odsustvo obrade i razlike u količini i kvalitetu biljnih ostataka) statistički su značajno uticale na smanjenje sadržaja humusa i ukupnog azota u rendzinama pod travnjacima i naročito njivama u poređenju sa šumskim rendzinama, dok je obezbeđenost humusa azotom značajno veća u travnjačkim u poređenju sa šumskim rendzinama.

Uticaj načina korišćenja zemljišta na grupni i frakcioni sastav humusa u rendzinama Srbije

The effect of land use on group and fractional composition of humus was examined in 13 rendzina profiles under forests, 12 profiles under grassland and 8 profiles under arable fields in different parts of Serbia where rendzinas are typically found. The difference regarding land use of rendzina soils (depending on cultural practices or absence of any, and different amounts and quality of plant residues) under forest, grassland or arable fields had a highly significant statistical effect on humus group composition and the fractional composition of humic and fulvic acids. Human activities have brought about some positive changes regarding humus composition by promoting its stable component in rendzinas under grassland and arable fields, which is not the case in forest rendzina. The conversion of forests into grasslands and arable fields did not significantly affect the type of humus in rendzina soils, which remained characteristic of that soil type.Uticaj načina korišćenja zemljišta na grupni i frakcioni sastav humusa u rendzinama Srbije ispitivan je na 13 profila rendzine pod šumom (23 uzoraka), 12 pod travnjakom (18 uzoraka) i 8 pod njivom (16 uzoraka). Iz A horizonta uzet je jedan ili dva uzorka, zavisno od dubine, i po jedan uzorak iz prelaznog AC horizonta, u profilima koji su imali razvijen AC horizont. Razlike u načinu korišćenja zemljišta (primena ili odsustvo obrade i razlike u količini i kvalitetu biljnih ostataka) u rendzinama pod šumom, travom i njivom, statistički su značajno uticale na: grupni sastav humusa (značajno su bogatije fulvo kiselinama šumske nego rendzine pod travom, a rendzine pod travom sadrže značajno više humina nego šumske), frakcioni sastav huminskih kiselina (šumske rendzine sadrže značajno više frakcije 1 slobodnih huminskih kiselina i vezanih s mobilnim R2O3 nego rendzine pod travom i njivom) i frakcionom sastav fulvo kiselina (šumske rendzine sadrže značajno više frakcije 3 fulvo kiselina vezanih s huminskim kiselinama 3 u odnosu na njivske rendzine). Čovekova aktivnost dovela je do pozitivnih promena u sastavu humusa u pravcu povećanja stabilnog dela humusa u rendzinama pod travnjacima i njivama u poređenju sa šumskim rednzinama. Pretvaranje šuma u travnjake i njive nije značajno uticalo na tip humusa rendzina u Srbiji, koji je, kao što je poznato, a ovim istraživanjima potvrđeno, karakteristika tipa zemljišta

Sadržaj i odnos apsorbovanog Ca i Mg u serpentinitskim zemljištima Srbije

The contents of adsorbed Ca and Mg and their ratio (Ca/Mg) were researched in the serpentinite rankers of Serbia. The samples were taken from seven wider locations (Zlatibor, Kopaonik, Miroč, Maljen, Bukovi, Suvobor and Bubanj Potok) in the altitudinal belt between 100 and 1700 m. Altogether 32 soil profiles were opened and 47 soil samples were analyzed. The percentages of adsorbed Ca and Mg were determined by the method of the Atomic Absorption Spectrophotometry, after extraction with NH4-acetate. The study results show that the content of adsorbed Mg-ions in almost all analyzed samples was higher than the percentage of adsorbed Ca-ions, so their ratio (Ca/Mg) is less than 1. This Ca/Mg ratio has an unfavorable impact on the plant development and it was concluded that this is one of the basic reasons of the low productive capacity of the serpentinite rankers in Serbia.U radu su prikazani rezultati istraživanja sadržaja adsorbovanog Ca i Mg kao i njihovog odnosa (Ca/Mg) u serpentinitskim rankerima Srbije. Uzorci su uzeti iz sedam širih lokacija (Zlatibor, Kopaonik, Miroč, Maljen, Bukovi, Suvobor i Bubanj Potok) u visinskom pojasu između 100 i 1700 m nad.visine. Ukupno su otvorena 32 pedološka profila i analizirano je 47 uzoraka zemljišta. Sadržaj apsorbovanog Ča i Mg određen je metodom atomske aprsorpcione spektrofotometrije, posle ekstrakcije sa NH4-acetatom. Rezultati istraživanja su pokazali da je skoro u svim ispitanim uzorcima sadržaj apsorbovanog Mg-jona veći od sadržaja apsorbovanog Ca-jona, te je i njihov odnos (Ca/Mg) manji od jedinice. Ovakav odnos Ca/Mg se nepovoljno odražava na uspevanje biljaka i smatramo da je jedan od osnovnih uzroka niske produktivne sposobnosti serpentinitskih rankera Srbije

Grassland communities of Stol mountain (eastern Serbia ): Vegetation and environment al relationships

The systematic survey of grassland communities was performed on Mt. Stol (eastern Serbia). The main aims of the research were to: (1) determine grassland vegetation types of the researched area; (2) correlate the impacts of the soil and environmental conditions on the occurrence of certain plant communities, and (3) comment on the conservational value of the grasslands in the researched area. The data set included 60 phytosociological relevés of grasslands recorded between 2001 and 2004. The main environmental gradients of species composition were analyzed by Detrended Correspondence Analysis (DCA). For the ecological interpretation of ordination axes, ecological indicator values were used. Three associations were distinguished: Danthonietum calycinae, Asperulo-Agrostietum vulgaris and Ranunculo bulbosi- Arrhenatheretum elatioris belonging to two alliances and two classes: Chrysopogono-Danthonion - Festuco-Brometea and Arrhenatherion - Molinio-Arrhenatheretea. The results of the DCA support our assumption that the main environmental gradient in the species composition of the grasslands is related to nutrients and moisture. The conservational value of grasslands in the researched area is discussed

Modifikacija strukture smektita sumpornom kiselinom i karakteristike modifikovanih smektita

Bentonite samples from Petrovac and Aleksinac were treated with sulfuric acid of different molarities. Differences in structure and texture of the initial and modified bentonite were determined by chemical analysis and Xraypowder diffraction (XRPD), infra-red spectroscopy (FTIR), scanning electron microscopy (SEM) and physisorption nitrogen at -196°C. Sulfuric acid caused an exchange of Al3+, Fe3+ and Mg2+ with H+ ions which led to a modification of the smectite crystalline structure. The Mg and Fe substitution in the octahedral sheet promoted the dispersion of those layers and forming of amorphous silicon. The sequence according to which the cations left the octahedral sheets was as follows: Mg2+>Fe3+>Al3+. The sulfuric acid activated bentonites exhibiting a lower cation exchange capacity (CEC) and a change of specific surface area (SBET) from 6 to 387 for bentonite from Petrovac and from 44 to 1784 m2 g-1 for bentonite from Aleksinac, positioning them as an excellent absorber in wine technology and in the protection of soil and environment.Uzorci bentonita iz Petrovca i Aleksinca tretirani su različitim molaritetima sumporne kiseline. Promene u strukturi i teksturi polaznih i modifikovanih bentonita utvrđene su hemijskom i analizom rendgenske difrakcije praha X-zraka (XRPD), infra crvenom spektroskopijom (FTIR), skening elektronskom mikroskopijom (SEM) i fizisorpcijom azota na -196°C. Dejstvo H2SO4 kiseline izazvalo je zamenu Al3+, Fe3+ i Mg2+ sa H+ jonima što je dovelo do modifikacije kristalne strukture smektita. Supstitucija Mg i Fe u oktaedarskom listu smektita promovisala je raspuštanje tih slojeva i formiranje silikatne faze. Redosled kojim su ovi katjoni napuštali oktaedarske listove bio je sledeći: Mg2+>Fe3+>Al3+. Sumpornom kiselinom aktivirani bentoniti pokazali su niži kapacitet katjonske izmene (CEC) i promenu specifične površine (SBET), od 6 na 387 kod bentonita Petrovca i od 44 na 1784 m2 g-1 kod bentonita Aleksinca, što ih svrstava u odlične absorbente u tehnologiji vina, zaštiti zemljišta i životne sredine

Hemijske osobine zemljišta pod zasadima maline zahvaćenih truljenjem korena i prizemnog dela izdanaka

Basic chemical properties of rhizospheric part of solum and its function on root and ground cane rot were studied at 5 locations within Arilje-Požega and Dragačevo region. The sites varied with geo-morpho-pedomicroclimatic conditions. Raspberry plantings were in decline, 2-5 years old. Analyses of 34 soil samples from 9 open and morphological profiles in declined plots revealed the following: 1) all soils were non-carbonic along rhizospheric depth, excluding one with 8.26% of CaCO3, which, from 55 cm in depth and downwards, was moderately carbonic; 2) pH in water significantly varied ranging from extremely acid ( lt 4.5), highly acid (pH=4.5-5.0), very acid (pH=5.1-5.5) and moderately acid (pH=5.6-6.0) in two soil types; 3) the capacity of interchangeable ion absorption also varied (T=7.4-38.5 me) coupled with the sum of interchangeable ion absorbed actions (S=1.04-27.37 me); 4) all soils were rather poorly (V lt 15%) or moderately saturated with basic actions; 5) up to 50 cm in depth, out of which raspberry satisfies 52% of its water and nutrient needs, humus content ranged from 0.3-2%, which is typical for the soils very poor in it. It was inferred that the values of pH reaction, along with other parameters, favored the presence of Al-ions in absorption complex of the soils analyzed, which induces depression of root and retarded growth and development of above ground parts in very acid soils. Nevertheless, it does not mean that the mentioned state is a major factor of massive decline induced by root and ground cane rot. Namely multidisciplinary, detailed analyses should be conducted, and the results compared.Predmet istraživanja ovog rada su neke osnovne hemijske osobine rizosfernog dela soluma u funkciji njihovog uticaja na pojavu truleži korena i prizemnog dela izdanaka maline u ariljsko-požeškom i dragačevskom malinogorju različitih po geo-morfo-pedomikroklimatskim uslovima u zasadima maline u propadanju, starim 2-5 godina. Na osnovu sprovedenih laboratorijskih istraživanja utvrđeno je da svi ispitani uzorci, bez obzira na lokaciju poseduju prilično nepovoljne hemijske osobine. Pripadaju grupi vrlo slabo do slabo humoznih zemljišta sa malim kapacitetom adsorpcije i stepenom zasićenosti baznim katjonima (distrični). Osim toga karakterišu se visokom hidrolitičkom kiselošću i veoma malim pH vrednostima, koje ukazuju na prisustvo razmenjivog Al u adsorptivnom kompleksu. Takvo stanje kiselosti može dovesti do depresivnog stanja korena i usporenog rasta i razvića nadzemnog vegetativnog dela maline. Međutim, to ne znači da se bez širih multidisciplinarnih sveobuhvatnih analiza i povezivanja svih mogućih činjenica, može sa sigurnošću tvrditi da je to stanje baš osnovni uzrok sve masovnije pojave propadanja zasada truljenjem korena i prizemnog dela izdanaka maline

Uticaj procesa izluživanja na sastav humusa u rendzinama Srbije

The effect of decarbonation on group and fractional composition of humus in rendzina soils was investigated in 24 profiles of calcaric and 9 profiles of non-calcaric rendzina soils in different parts of Serbia that are characteristic of that soil type. One or two samples, depending on soil depth, were collected from horizon A and one from each transitional AC horizon in profiles where the AC horizon has developed. The more alkaline the soil pH is in highly and very highly calcareous profiles, the greater is increase in mobile fractions and decrease in stable fractions of humic and fulvic acids. Decarbonation was found to have a sig­nificant statistical effect on the fractional composition of fulvic acids (the content of their mobile fractions la and 1 increased, while fraction 3 de­creased), and the content of mobile humus (sum 1) increased, while stable humus content decreased (sum 2). However, stable humus was still found to account for over 80% even in non-calcaric rendzinas. The process of decar­bonation was not found to affect the group composition and type of humus, or the fractional composition of humic acids.Istraživanja uticaja procesa izluživanja na grupni i frakcioni sastav humusa u rendzinama obuhvatila su 24 profila karbonatne i 9 profila izlužene rendzine iz raznih delova Srbije karakterističnih za ovaj tip zemljišta. Iz A horizonta uzet je jedan ili dva uzorka, zavisno od dubine, i po jedan uzorak iz prelaznog AC horizonta, u profilima koji su imali razvijen AC horizont. Rezultati su pokazali da što je hemijska reakcija zemljišta alkalinija, u jako i veoma jako karbonatnim profilima rendzina Srbije, dolazi do povećanja udela mobilnih, a smanjenja udela stabilnih frakcija huminskih i fulvo kiselina. Proces izluživanja (ispiranje CaCO3, niži pH i stepen zasićenosti bazama) u zemljištima tipa rendzina u Srbiji statistički je značajno uticao na frakcioni sastav fulvo kiselina (povećao se sadržaj mobilnih frakcija fulvo kiselina - la i 1, a smanjio sadržaj frakcije 3 fulvo kiselina) i došlo je do povećanja sadržaja mobilnog dela humusa (zbira 1), a smanjio se udeo stabilnog dela humusa (zbira 2). Proces izluživanja doveo je do ispiranja baza, povećavanja kiselosti zemljišta odnosno smanjenja stepena njegove zasićenosti baznim katjonima. Novonastali uslovi uticali su na povećanje udela mobilnog humusa, odnosno na smanjenje stabilnosti humusa u izluženim rednzinama. Ipak, proces izluživanja spustio je reakciju zemljišta u izluženim rendzinama samo do srednje kisele, a zasićenost bazama je još uvek visoka, tako da i dalje preovlađuje stabilni deo humusa, u proseku sa preko 80%. Proces izluživanja nije značajno uticao na grupni sastav i tip humusa, kao i frakcioni sastav huminskih kiselina

Mehanički sastav krečnjačkih crnica (kalkomelanosola) sa područja Rajca

Particle size distribution of different evolution phases of calcareous black soils were studied for the area of Rajac. Four subtypes of calcareous black soils (organogenic, organo-mineral, brownized and loessivized black soils) were singled out. Altogether 20 soil profiles were analyzed, i.e. 2 profiles of organogenic black soils, 7 profiles of organo-mineral black soils, 7 profiles of brownized black soils and 4 profiles of loessivized black soils. The study results indicate that the textural classes of all the analyzed subtypes of calcareous black soils are salty-clay loams, salty clay soils and clay soils.U radu su prikazani rezultati istraživanja mehaničkog sastava različitih evolucionih faza krečnjačkih crnica sa područja Rajca. Izdvojena su četiri podtipa krečnjačkih crnica (organogena, organo-mineralna, biaunizirana i lesivirana crnica). Ukupno je analizirano 20 peđoloških profila i to 2 profila organogene crnice, 7 profila organo-mineralne crnice, 7 profila braunizirane crnice i 4 profila lesivirane crnice. Rezultati istraživanja pokazali su da svi ispitani podtipovi krečnjačkih crnica po teksturnoj klasi pripadaju praškasto-glinovitim ilovačama, praškastim glinušama i glinušama