Standard intraoral radiography vs. cone beam computed tomography for root canal systems detection in historical dental material

The study of root canal systems of historical teeth is relatively new in anthropological research. This issue has not been extensively documented in the anthropological literature. The authors of the present study have detected the visibility of root canal systems in 231 human teeth belonging to 11 individuals of both sexes from the 18th and 19th centuries in an archaeological site at Radom (Poland). Teeth were divided precisely into one-, two-, and three-rooted specimens. Each root was analyzed separately. Three methods were used: Cone Beam Computed Tomography (CBCT), Standard Intraoral Radiography in Paralleling Technique (PT), and Same Lingual Opposite Buccal (SLOB) technique with constant exposure conditions. It was found that CBCT can be used successfully, even treated as a “gold standard”, providing the highest visibility rate of all teeth types. In maxilla one-root teeth, the root canal is more visible in PT (77%) than in SLOB (54%) technique. In upper premolars, both buccal and palatal canals are more visible in SLOB (75% and 85%, respectively), and the differences are statistically significant (p = 0.0003 and p < 0.0001, respectively). In three-rooted teeth, the most visible canals are distobuccal, in both SLOB (80%) and PT (70%) methods. Less frequently diagnosed are canals in mesiobuccal roots in both radiographic methods (PT 20% and SLOB 32%). The canals in palatal root were poorly detectable. In mandibular one-root teeth, a higher visibility rate was achieved with PT (93%) than SLOB (80%) technique. In distal roots of mandibular molars, the canals are more visible in PT (59%) method. Morphology of mesial root was better detected in SLOB (74%) technique. The study demonstrates the potential of using single-root teeth when the rest of the tooth root is fragmented

Architektura Miasto Piękno tom 1

Słowo wstępne: "Politechnika Krakowska jest uczelnią, która charakteryzuje się mocną pozycją w środowisku akademickim Polski i świata. Z nowoczesną edukacją odpowiadającą potrzebom gospodarki łączy się to, że jej pracownicy w wielu dyscyplinach naukowych są wybitnymi ekspertami i specjalistami oraz uczestniczą w pracach prestiżowych międzynarodowych zespołów badawczych. Ich wiedza i kompetencje wpływają na pozycję uczelni w międzynarodowym środowisku naukowym. W Politechnice Krakowskiej oraz w środowisku akademickim szczególną pozycję zajmuje Wydział Architektury. Jego historię od 1945 roku, a więc od czasu utworzenia uczelni, tworzą wybitni naukowcy i twórcy. Uczestniczą oni aktywnie w rozwoju dyscypliny architektura i urbanistyka, a jednocześnie są zarówno uznanymi teoretykami, jak i twórcami cenionych dzieł w zakresie architektury, urbanistyki oraz założeń krajobrazowych. Do grona tych osób niewątpliwie należał prof. Wojciech Kosiński. Z Wydziałem Architektury był związany prawie 60 lat. Tu ukończył studia, w 1967 roku pod promotorstwem prof. Włodzimierza Gruszczyńskiego obronił dyplom i rozpoczął pracę. Cała Jego kariera naukowa związana była z Wydziałem Architektury – tu w 1976 roku uzyskał stopień doktora (promotor – prof. Witold Cęckiewicz), w roku 2001 doktora habilitowanego, a w 2012 roku tytuł naukowy profesora. Był znakomitą postacią, dydaktykiem lubianym przez studentów i uznanym w kraju i za granicą, autorem wielu publikacji naukowych. Był autorem lub współautorem licznych realizacji architektonicznych, laureatem wielu prestiżowych konkursów architektonicznych, znakomitym rysownikiem."(...

Systemy kanałów korzeniowych : metody wizualizacji, klasyfikacja oraz zróżnicowanie w historycznym materiale odontologicznym : aspekt antropologiczny

Systemy kanałów korzeniowych ludzkich zębów stałych wykazują ogromne zróżnicowanie. Nie zawsze w pojedynczym korzeniu znajduje się jeden kanał. Często poza kanałem głównym pojawić się mogą kanały dodatkowe i boczne. Złożoność tych struktur wpływa na mnogość metod wykorzystywanych do ich wizualizacji oraz powstawanie kolejnych systemów klasyfikacji. Analizy liczby korzeni oraz systemów kanałów korzeniowych prowadzone są głównie w dziedzinie endodoncji. Tymczasem ocena wewnętrznych struktur zębów historycznych jest ważna także w badaniach bioarcheologicznych. Jednak badania uzębienia populacji historycznych pod kątem morfologii kanałów korzeniowych są bardzo rzadko przeprowadzane i tylko okazjonalnie dyskutowane. Biorąc pod uwagę fakt, że istniejące badania dotyczą głównie populacji współczesnych i dotychczas odontologiczny materiał historyczny z terenu Polski nie był badany pod kątem ukształtowania kanałów korzeniowych, celem prezentowanej pracy doktorskiej była analiza zróżnicowania kanałów korzeniowych dwóch populacji historycznych oddzielonych dystansem czasowym oraz prześledzenie możliwych czynników je warunkujących. W badaniach wykorzystano wybrane zęby stałe osobników obu płci populacji historycznych z Radomia datowanych na XIV-XVII i XVIII-XIX wiek. Przeprowadzono wnikliwą selekcję materiału, a każdy korzeń zębowy analizowano osobno. Sprawdzono możliwość aplikacji do odontologicznego materiału historycznego metod wizualizacji stosowanych w endodoncji. Następnie przy wykorzystaniu dwóch wybranych technik ((i) radiografia wewnątrzustna w technice kąta prostego-PT i projekcji skośnej- SLOB oraz (ii) stożkowa tomografia komputerowa - CBCT) przeprowadzono badania uwidaczniania kanałów korzeniowych w zębach XVIII-XIX wiecznej populacji z Radomia, a wyniki porównano z zębami populacji współczesnych z terenu Polski. Kolejno prześledzono zmienność kanałów korzeniowych w dwóch analizowanych populacjach przeprowadzając dodatkowo badania genetyczne mtDNA w celu weryfikacji osiągniętych rezultatów. Zgodnie z otrzymanymi wynikami CBCT może być traktowana jako "złoty standard", jako że uwidoczniła kanały korzeniowe we wszystkich typach zębów. Szczególnie przydatna jest analiza osiowa konfiguracji korzeni. Największą zgodność detekcji wykazano dla zębów jednokorzeniowych. Najskuteczniejsza spośród metod RTG jest projekcja kąta prostego. W zębach dwukorzeniowych korzenie policzkowe, podniebienne i mezjalne najlepiej obrazować jest w projekcji skośnej, natomiast korzenie dystalne w projekcji kąta prostego. W zębach trzykorzeniowych w korzeniu policzkowym bliższym preferowane jest obrazowanie kanałów techniką SLOB. Korzenie dalsze policzkowe lepiej uwidacznia metoda PT. Korzenie podniebienne są trudne do obrazowania, stąd mogą być najmniej przydatne w badaniach antropologicznych. Analizowane wybrane zęby stałe (pierwszy przedtrzonowy szczęki, pierwszy trzonowy szczęki i żuchwy) populacji historycznej z XVIII-XIX wieku wykazały szereg rozbieżności w liczbie korzeni i morfologii kanałów korzeniowych w porównaniu do danych literaturowych. Otrzymane wyniki były jednak zbieżne z danymi dotyczącymi badanych populacji współczesnych z terenu Polski i wykazały spójność pomiędzy populacją historyczną a innymi grupami nowożytnymi. Analizowane grupy z dwóch okresów historycznych (późnego średniowiecza i współczesnego) różniły się pod względem liczby korzeni zębowych i ukształtowania ich systemów kanałów korzeniowych. Pod względem liczby korzeni zębowych większe zróżnicowanie wystąpiło w zębach historycznych z okresu nowożytnego. W obydwu grupach największe zróżnicowanie budowy kanałów korzeniowych wystąpiło w jednokorzeniowych pierwszych przedtrzonowcach szczęki, korzeniu policzkowym bliższym pierwszego zęba trzonowego szczęki oraz korzeniach bliższym i dalszym pierwszego trzonowca żuchwy. Zaobserwowano wzrost różnorodności haplogrup w XVIII-XIX wiecznej populacji Radomia oraz haplogrupy spoza Europy (C, N, R). Wzrost różnorodności haplogrup koresponduje ze wzrostem zróżnicowania liczby korzeni i kanałów korzeniowych w materiale XVIII-XIX wiecznym. Analiza systemów kanałów korzeniowych jest pomocna przy obserwacji zróżnicowania tak wewnątrz jak i międzypopulacyjnego, analizach pochodzenia populacji oraz kierunkach migracji. Zgodnie z uzyskanymi wynikami badania kanałów korzeniowych mogą być alternatywą dla badań genetycznych, kiedy niemożliwe jest ich przeprowadzenie ze względu na stopień zanieczyszczenia czy fragmentacji materiału.Root canal systems of permanent human teeth show great variability. A single tooth root does not always possess a single root canal. Frequently, in addition to the main root canal, additional and lateral canals may exist. The complexity of these structures affects the multiplicity of methods used to visualize them and has led to the emergence of subsequent classification systems. Analyses of the number of roots and root canal systems are conducted mainly in the field of endodontics. Meanwhile, the assessment of the internal structures of historical teeth is also important in bioarcheological research. However, analysis of the dentition of historical populations in connection to their root canal systems are very rare and only occasionally discussed. Considering the fact that the existing studies mainly concern modern populations and, until now, odontological historical material from Poland has not been studied in terms of root canal form, the aim of the presented dissertation was to analyze the diversity of root canals in two historical populations from the same location but separated by time, and to trace possible factors determining them. Analyses were undertaken on selected permanent teeth of individuals of both sexes of historical populations from Radom during the 14th-17th centuries and the 18th-19th centuries. Material was selected carefully and each dental root was analyzed separately. The possibility of applying to odontological historical material methods of visualization used in endodontics were determined. Then, using two selected techniques ((i) standard intraoral radiography in the paralleling technique (PT) and same lingual opposite buccal (SLOB) and (ii) cone beam computed tomography (CBCT)), tests were conducted to visualize the root canals in the teeth of the 18th-19th century population from Radom, and the results were compared with the teeth of contemporary populations from Poland. The root canal variability in the two analyzed populations was subsequently traced by conducting additional mtDNA genetic testing to verify the obtained results. According to the obtained results, CBCT can be treated as a "gold standard", as it provides the highest visibility rate of all teeth types. Axial slices are particularly useful for analysis of root canal configuration. The highest detection compliance was demonstrated for single-root teeth. The most effective of the RTG methods is PT. In tworooted teeth, the buccal, palatal and mesial roots are best visualized in the same lingual opposite buccal projection, while distal roots are best visualized in the paralleling technique projection. In three-rooted teeth in the mesiobuccal root, the SLOB technique is preferred. Distobuccal roots are better revealed by the PT method. Palatal roots are difficult to image, therefore they may be the least useful in anthropological studies. The selected permanent teeth analyzed (first premolars of the maxilla, first molars of the maxilla and mandible) of the historical population from 18th-19th century showed a number of discrepancies in the number of roots and root canal morphology compared to literature data. The obtained results, however, coincided with data on the studied contemporary populations from Poland and showed consistency between the historical population and other modern groups. The analyzed groups from two historical periods (Late Medieval and Modern) differed in terms of the number of tooth roots and the shape of their root canal systems. In terms of the number of tooth roots, greater diversity occurred in historical teeth from the modern period. In both groups, the largest differences in root canal structure were found in single-root first premolars of the maxilla, the mesiobuccal root of the first molar of the maxilla, and the mesial and distal roots of the first molar of the mandible. An increase in the diversity of haplogroups in the 18th-19th century population of Radom and haplogroups from outside Europe (C, N, R) has been observed. The increase in the diversity of haplogroups corresponds to the increase in the diversity of the number of roots and root canals in the 18th-19th century material. The analysis of root canal systems is helpful in observing diversity both within and between populations and in the analysis of population origin and migration directions. According to the results obtained, root canal analysis can be an alternative to genetic testing, where it is impossible to perform the later due to the degree of contamination or fragmentation of the material

Paleopathology inflammatory changes in primeval bone material

Celem pracy było przedstawienie złożoności zmian deformacyjnych manifestujących swoją obecność w ludzkim szkielecie a pojawiających się na skutek działalności Mycobacterium leprae oraz Treponema pallidum. Całość rozważań ujęto w czterech rozdziałach, pierwszy z nich opisuje historię chorób, którymi zajęto się w pracy a mianowicie kiły i trądu. Z najbardziej znanych hipotez na temat pochodzenia kiły wymienić należy: teorię amerykańską, prekolumbijską, kolumbijską i unitarystyczną, natomiast biorąc pod uwagę trąd najbardziej sprzeczne są koncepcje amerykańska i azjatycka. Rozdział drugi przybliża budowę kości, ich powstawanie oraz patologie tworzące się na skutek infekcji. W kolejnym rozdziale zajęto się problematyką zmian patologicznych szkieletów wywoływanych przez trąd. Do najbardziej patognomonicznych należą: facies leprosa, którą tworzy zespół charakterystycznych deformacji i ubytków kostnych, zniekształcenie kości strzałkowej, przebudowa śródręcza, śródstopia i paliczków. Ostatni czwarty rozdział pracy został poświęcony zmianom patologicznym szkieletów, w tym przypadku wywoływanym przez kiłę. Tu do typowych należą: deformacje w obrębie czaszki, zniekształcenie obojczyków i kości długich, ubytek wyrostka mieczykowatego na mostku, a także Parrot’s pseudoparalysis, Clutton’s joint, zęby Hutchinsona oraz sabre tibia i znaki Wimbergera na kości piszczelowej.The aim of this study was to present the complexity of the deformation changes manifesting its presence in the human skeleton and arise as a result of the activities Mycobacterium leprae and Treponema pallidum. The whole discussion is inclosed in four chapters, first one describes the history of diseases which were taken up in this study: syphilis and leprosy. The most well-known hypotheses about the origin of syphilis are: the american theory, pre-colombian, colombian and unitarian, while when it comes to leprosy, the most contrary are the american and asian concepts. The second chapter approximates the bone structure, their formation and pathology formed as a result of infection. The next chapter takes up the problem of skeletal lesions caused by leprosy. One of the most pathognomonisch is facies leprosa, which forms a complex characteristic deformity and bone defects, the deformity of the fibula, reconstruction of the metacarpals, metatarsals and phalanges. The last fourth chapter is devoted to pathological skeletal lesions caused by syphilis. Here, the typical are: deformation within the skull, clavicles and deformity of long bones, loss of processus xiphoideus on the sternum, and the Parrot's pseudoparalysis, Clutton's joint, Hutchinson's teeth and sabre tibia and Wimberger sign on the tibia

Sexual dimorphism of the modern Cracow inhabitants based on the anatomo- anthropological analysis skeletons derived from the position Garbary in Cracow

Niniejsze opracowanie ma charakter wstępnej analizy anatomo- antropologicznej populacji pochowanej na stanowisku Garbary w Krakowie datowanej na okres nowożytny. Łącznie przebadano 61 szkieletów, reprezentowanych głównie przez osobniki płci męskiej oraz skupiska kości luźnych. Ogólny stan zachowania szkieletów należy określić jako dobry z uwagi na zaleganie kości w glebie piaszczystej o dużej przepuszczalności wody. Analizie poddano ocenę płci i wieku osobników, pomiary i wskaźniki kraniometryczne i osteometryczne, wielopłaszczyznową rekonstrukcję wysokości ciała stosując różne równania regresji, cechy somatyczne: masę ciała, szerokość barków, długość kończyn górnych i dolnych a także wskaźniki międzykończynowe i wskaźnik dymorfizmu płciowego. Obliczono parametry tablicy wymieralności, by zilustrować różne aspekty procesów wymierania. Ostatecznie dokonano porównania parametrów biologicznych populacji z Garbarów z danymi literaturowymi populacji średniowiecznych i nowożytnych z różnych regionów geograficznych.The present study is a preliminary anatomo- anthropological analysis population buried at position Garbary in Krakow, dating to the modern period. A total of 61 skeletons were examined, represented mainly by male individuals and clusters of loose bones. The general condition of the skeletal preservation should be defined as good due to the deposition bone in sandy soil with high water permeability. Analysis included an assessment of the sex and age of the individuals, craniometric and osteometric measurements and indicators, multilayered stature reconstruction based on regressions equations developed by different authors, somatic features: weight, shoulder width, length of the upper and lower limbs, as well as the interlimb indicators and sexual dimorphism index. Parameters of the mortality table were calculated to illustrate various aspects of the mortality process. Finally made a comparison biological parameters of the population from Garbary with literature data of Medieval and Modern populations from different geographics regions

Standardna intraoralna radiografija u odnosu na konusnu zračnu računalnu tomografiju za otkrivanje sustava korijenskih kanala u povijesnom zubnom materijalu

The study of root canal systems of historical teeth is relatively new in anthropological research. This issue has not been extensively documented in the anthropological literature. The authors of the present study have detected the visibility of root canal systems in 231 human teeth belonging to 11 individuals of both sexes from the 18th and 19th centuries in an archaeological site at Radom (Poland). Teeth were divided precisely into one-, two-, and three-rooted specimens. Each root was analyzed separately. Three methods were used: Cone Beam Computed Tomography (CBCT), Standard Intraoral Radiography in Paralleling Technique (PT), and Same Lingual Opposite Buccal (SLOB) technique with constant exposure conditions. It was found that CBCT can be used successfully, even treated as a “gold standard”, providing the highest visibility rate of all teeth types. In maxilla one-root teeth, the root canal is more visible in PT (77%) than in SLOB (54%) technique. In upper premolars, both buccal and palatal canals are more visible in SLOB (75% and 85%, respectively), and the differences are statistically significant (p = 0.0003 and p < 0.0001, respectively). In three-rooted teeth, the most visible canals are distobuccal, in both SLOB (80%) and PT (70%) methods. Less frequently diagnosed are canals in mesiobuccal roots in both radiographic methods (PT 20% and SLOB 32%). The canals in palatal root were poorly detectable. In mandibular one-root teeth, a higher visibility rate was achieved with PT (93%) than SLOB (80%) technique. In distal roots of mandibular molars, the canals are more visible in PT (59%) method. Morphology of mesial root was better detected in SLOB (74%) technique. The study demonstrates the potential of using single-root teeth when the rest of the tooth root is fragmented.Proučavanje korijenskih kanala povijesnih zuba relativno je novo u antropološkim istraživanjima. Ovo pitanje nije opsežno dokumentirano u antropološkoj literaturi. Autori ove studije otkrili su vidljivost sustava korijenskih kanala u 231 ljudskom zubu koji pripada 11 pojedinaca obaju spolova iz 18. i 19. stoljeća na arheološkom nalazištu u Radomu (Poljska). Zubi su podijeljeni upravo u uzorke jednog, dva i tri korijena. Svaki korijen analiziran je odvojeno. Tri su metode korištene: konvencionalna komutacijska tomografija (CBCT), standardna intraoralna radiografija u paralelnoj tehnici (PT) i tehnika istog jezičnog nasuprotnog buccusa (SLOB) uz stalne uvjete ekspozicije. Utvrđeno je da se CBCT može uspješno koristiti, čak i tretirati kao "zlatni standard", pružajući najvišu vidljivost svih vrsta zuba. U maxilla jednim korijennim zubima korijenski kanal je vidljiviji u PT-u (77%) nego u SLOB (54%) tehnici. U gornjem pretkutnjaku, oba bukalna i palatinalna kanala su vidljivi u SLOB (75% i 85%), a razlike su statistički značajne (p = 0.0003 i p <0.0001). U zubima s tri korijena, najvidljiviji kanali su distobuccalni, u obje metode SLOB (80%) i PT (70%). Rijetki su dijagnosticirani kanali u meziobuccal korijenima u oba radiografska metoda (PT 20% i SLOB 32%). Kanali u palatalnom korijenu bili su slabo detektibilni. U zubima mandibularnog jednog korijena postiže se veća brzina vidljivosti s PT (93%) nego SLOB (80%) tehnikom. U distalnim korijenima mandibularnih kutnjaka, kanali su vidljiviji u PT (59%) metodi. Morfologija mezijalnog korijena bila je bolje otkrivena u SLOB tehnici (74%). Studija pokazuje potencijal korištenja jednorukcijskih zuba kada je ostatak korijena zuba fragmentiran

Budownictwo ogólne i nauki inżynieryjne w szkolnictwie architektonicznym w Polsce w kontekście aktualnych rozporządzeń Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

The article presents the curriculum for architectural studies in the context of technical courses, such as building engineering, structures, materials science and building physics. The authors of the publication compare the method of conducting these courses and their participation in the entire study program on the example of selected Polish universities (Faculty of Architecture of the Wrocław University of Science and Technology, Faculty of Architecture and Building Engineering of the Lublin University of Technology and the Faculty of Technical Sciences, University of Applied Sciences in Nysa). Authors of the article present changes that have occurred in the curriculum of these courses before and after the reform of higher education from 2019, what impact it has on the education of future architects, and what new opportunities these changes offer will be analyzed

Dawni mieszkańcy Garbar w ujęciu biokulturowym

The present work analyses the bone material unearthed at the graveyard of St Peter the Little’s Church in Garbary. The study is based on research from the years 1978 and 2012. A total of 111 skeletons were analysed, all of them of medium condition, dating back to the modern period. The material’s diversity level was verified by biological distance assessment. Ward’s method was used for selected measurement features of the neurocranium and the facial skeleton. Sex and age were established simultaneously by means of methods commonly applied in anthropology. The assessment was based on the morphology of the skull and pelvic bones as well as the deciduous and permanent teeth eruption sequence. Cranial measurements and indices were subjected to analysis. Osteometric data provided the basis for an analysis of long bone symmetry, limb length and proportions and bone massiveness indices. A multi-planar reconstruction of individuals’ stature was performed by means of regression formulas developed by various authors. Sexual dimorphism index served indirectly as a measurement of the living conditions of individuals in the population, whereas an analysis of muscular and skeletal stress markers on bones allowed us to evaluate build types. Calculated life expectancy table parameters were used to recreate e.g. individuals’ lifespans and life expectancy structure (by age at death) characteristic of historical populations of Krakow.W pracy dokonano analizy materiału kostnego wyeksplorowanego z obszaru cmentarza przy kościele św. Piotra Małego na Garbarach. Badania prowadzone były w latach 1978 i 2012. Analizie poddano 111 szkieletów, o średnim stanie zachowania, datowanych na okres nowożytny. Sprawdzono stopień różnorodności materiału z wykorzystaniem oceny odległości biologicznej. Zastosowano metodę Warda dla wybranych cech pomiarowych mózgoczaszki i twarzoczaszki. Płeć i wiek zostały ocenione kompleksowo z zastosowaniem metod powszechnie przyjętych w antropologii. Wykorzystano ku temu morfologię czaszki i kości miednicznych, jak również sekwencję wyrzynania się zębów mlecznych i stałych. Analizie poddano pomiary i wskaźniki czaszek. W oparciu o pomiary osteometryczne wykonano analizę symetryczności kości długich, długości i proporcji kończyn oraz wskaźników masywności kości. Wielopłaszczyznową rekonstrukcję wysokości ciała osobników przeprowadzono przy użyciu równań regresji różnych autorów. Wskaźnik dymorfizmu płciowego pośrednio posłużył jako miara warunków życia osobników w populacji, natomiast analiza wyznaczników stresu mięśniowo-szkieletowego na kościach pozwoliła na ocenę typu budowy ciała. Obliczone parametry tablicy wymieralności posłużyły odtworzeniu m.in. długości życia osobników i struktury wymieralności według wieku zmarłych zachodzącej w jednej z dawnych populacji krakowskich

Past inhabitants of Garbary – a biocultural perspective

The present work analyses the bone material unearthed at the graveyard of St Peter the Little’s Church in Garbary. The study is based on research from the years 1978 and 2012. A total of 111 skeletons were analysed, all of them of medium condition, dating back to the modern period. The material’s diversity level was verified by biological distance assessment. Ward’s method was used for selected measurement features of the neurocranium and the facial skeleton. Sex and age were established simultaneously by means of methods commonly applied in anthropology. The assessment was based on the morphology of the skull and pelvic bones as well as the deciduous and permanent teeth eruption sequence. Cranial measurements and indices were subjected to analysis. Osteometric data provided the basis for an analysis of long bone symmetry, limb length and proportions and bone massiveness indices. A multi-planar reconstruction of individuals’ stature was performed by means of regression formulas developed by various authors. Sexual dimorphism index served indirectly as a measurement of the living conditions of individuals in the population, whereas an analysis of muscular and skeletal stress markers on bones allowed us to evaluate build types. Calculated life expectancy table parameters were used to recreate e.g. individuals’ lifespans and life expectancy structure (by age at death) characteristic of historical populations of Krakow