30 research outputs found

    Semantic Similarity in a Taxonomy by Refining the Relatedness of Concept Intended Senses

    Get PDF
    In this paper, we present an evolution of a novel approach for evaluating semantic similarity in a taxonomy, based on the well-known notion of information content. Such an approach takes into account not only the generic sense of a concept but also its intended sense in a given context. In this work semantic similarity is evaluated according to a refined relatedness measure between the generic sense and the intended sense of a concept, leading to higher correlation values with human judgment with respect to the original proposal

    An Enriched Information-Theoretic Definition of Semantic Similarity in a Taxonomy

    Get PDF
    This paper addresses the notion of semantic similarity between concepts organized according to a taxonomy, based on the well-known information content approach. This approach has been widely experimented in the literature over the years and, in general, outperforms other proposals which do not originate from it. However, it shows some limitations related to the notion of generic sense of a concept. In this paper we illustrate the problem arising by using the traditional approach, and a novel information-theoretic definition of semantic similarity in a taxonomy is proposed which also takes into account the intended sense of a concept in a given context. This proposal has been applied to some among the most representative state-of-the-art similarity measures based on the information content approach, and the experiment shows that it achieves very high correlation values with human judgment

    A Semantic neighborhood approach to relatedness evaluation on well-founded domain ontologies

    Get PDF
    In the context of natural language processing and information retrieval, ontologies can improve the results of the word sense disambiguation (WSD) techniques. By making explicit the semantics of the term, ontology-based semantic measures play a crucial role in determining how different ontology classes have a similar or related meaning. In this context, it is common to use semantic similarity as a basis for WSD. However, the measures generally consider only taxonomic relationships, which negatively affect the discrimination of two ontology classes that are related by the other relationship types. On the other hand, semantic relatedness measures consider diverse types of relationships to determine how much two classes on the ontology are related. However, these measures, especially the path-based approaches, have as the main drawback a high computational complexity to calculate the relatedness value. Also, for both types of semantic measures, it is unpractical to store all similarity or relatedness values between all ontology classes in memory, especially for ontologies with a large number of classes. In this work, we propose a novel approach based on semantic neighbors that aim to improve the performance of the knowledge-based measures in relatedness analysis. We also explain how to use this proposal into the path and feature-based measures. We evaluate our proposal on WSD using an existent domain ontology for a well-core description. This ontology contains 929 classes related to rock facies. Also, we use a set of sentences from four different corpora on the Oil&Gas domain. In the experiments, we compare our proposal with state-of-the-art semantic relatedness measures, such as path-based, feature-based, information content, and hybrid methods regarding the F-score, evaluation time, and memory consumption. The experimental results show that the proposed method obtains F-score gains in WSD, as well as a low evaluation time and memory consumption concerning the traditional knowledge-based measures.No contexto do processamento de linguagem natural e recuperação de informações, as ontologias podem melhorar os resultados das técnicas de desambiguação. Ao tornar explícita a semântica do termo, as medidas semânticas baseadas em ontologia desempenham um papel crucial para determinar como diferentes classes de ontologia têm um significado semelhante ou relacionado. Nesse contexto, é comum usar similaridade semântica como base para a desembiguação. No entanto, as medidas geralmente consideram apenas relações taxonômicas, o que afeta negativamente a discriminação de duas classes de ontologia relacionadas por outros tipos de relações. Por outro lado, as medidas de relacionamento semântico consideram diversos tipos de relacionamentos ontológicos para determinar o quanto duas classes estão relacionadas. No entanto, essas medidas, especialmente as abordagens baseadas em caminhos, têm como principal desvantagem uma alta complexidade computacional para sua execução. Além disso, tende a ser impraticável armazenar na memória todos os valores de similaridade ou relacionamento entre todas as classes de uma ontologia, especialmente para ontologias com um grande número de classes. Neste trabalho, propomos uma nova abordagem baseada em vizinhos semânticos que visa melhorar o desempenho das medidas baseadas em conhecimento na análise de relacionamento. Também explicamos como usar esta proposta em medidas baseadas em caminhos e características. Avaliamos nossa proposta na desambiguação utilizando uma ontologia de domínio preexistente para descrição de testemunhos. Esta ontologia contém 929 classes relacionadas a fácies de rocha. Além disso, usamos um conjunto de sentenças de quatro corpora diferentes no domínio Petróleo e Gás. Em nossos experimentos, comparamos nossa proposta com medidas de relacionamento semântico do estado-daarte, como métodos baseados em caminhos, características, conteúdo de informação, e métodos híbridos em relação ao F-score, tempo de avaliação e consumo de memória. Os resultados experimentais mostram que o método proposto obtém ganhos de F-score na desambiguação, além de um baixo tempo de avaliação e consumo de memória em relação às medidas tradicionais baseadas em conhecimento

    Recognition and normalization of biomedical entities within clinical notes

    Get PDF
    Tese de mestrado, Engenharia Informática (Sistemas de Informação), Universidade de Lisboa, Faculdade de Ciências, 2015Os profissionais de saúde, como parte do seu trabalho, têm a obrigação de registar manualmente o seu conhecimento de forma não estruturada, sendo as notas clínicas um dos vários tipos de documentos gerados. As notas clínicas descrevem a situação clínica dos pacientes, contendo informação relativamente aos seus tratamentos, sintomas, doenças, diagnósticos, procedimentos, etc. A introdução desta informação em Electronic Health Records (EHRs) está a ser fortemente encorajada, originando um crescimento exponencial no volume de notas clínicas em formato digital. A disponibilização desta informação em formato digital oferece uma maior liberdade, permitindo uma fácil partilha das mesmas entre instituições médicas, acompanhando assim o percurso do paciente. Nas notas clínicas a informação é registada utilizando a língua natural desprovida de qualquer estruturação. O registo de informação de forma estruturada, apesar de ser recomendado, condiciona o trabalho dos profissionais de saúde. Tal imposição aumenta o tempo necessário para efetuar o registo do conhecimento assim como impõe limites na descrição de casos fora do comum. A aplicação de técnicas de prospeção de texto (text mining) aparece então como solução para o processamento automático da informação não estruturada permitindo a conversão num formato que permita os sistemas computacionais analisar. Dado que os profissionais médicos utilizam diferentes terminologias de acordo com o contexto e a respetiva especialização, o processamento de notas clínicas comporta vários desafios, dada a sua heterogeneidade, ambiguidade e necessidade contextual. São várias as técnicas de text mining utilizadas para resolver estes desafios, sendo neste trabalho exploradas técnicas de aprendizagem automática (Machine Learning), semelhança textual (Pattern Matching), conteúdo da informação (Information Content) e semelhança semântica (Semantic Similarity). O objetivo deste trabalho consiste no estudo e desenvolvimento de um sistema que permita reconhecer e normalizar entidades biomédicas em notas clínicas, assim como o desenvolvimento da respetiva interface. A tarefa de reconhecimento consiste em identificar entidades relevantes em notas clínicas, sendo que a normalização passa pela atribuição, a cada entidade reconhecida, de um identificador único pertencente a um vocabulário controlado. Para tal, o sistema desenvolvido utiliza técnicas de prospeção de texto e usa a ontologia SNOMED CT como vocabulário controlado. Utiliza ainda dois conjuntos de notas clínicas, um não anotado e outro anotado manualmente por profissionais de saúde. Este último conjunto é referido como conjunto de treino. O sistema foi desenvolvido usando uma arquitetura modular em pipeline, composta por dois módulos, recebendo como input um conjunto de notas clínicas não anotadas. A execução do sistema resulta na anotação automática, isto é, no reconhecimento e normalização das notas clínicas recebidas como input. O primeiro módulo é responsável pelo reconhecimento de entidades biomédicas. A estratégia usada consiste na aplicação de algoritmos de aprendizagem automática de forma a gerar um modelo de reconhecimento baseado em casos passados, isto é, notas clínicas manualmente anotadas. O software de aprendizagem automática Stanford NER foi utilizado para gerar modelos CRF (Conditional Random Field). Este módulo comporta dois processos: o de treino e o de execução. No processo de treino, cada palavra (ou token) existente nas notas clínicas é caracterizada com base num conjunto de propriedades entre as quais: Brown clusters, formato do token, vizinhança e léxicos pertencentes a vários domínios. A caracterização de cada token permite que estes sejam representados junto do algoritmo de aprendizagem automática. Este trabalho utilizou o inovador modelo de segmentação SBIEON, permitindo a identificação de entidades não contínuas. O algoritmo de aprendizagem automática vai gerar um modelo de reconhecimento baseado nas propriedades associadas a cada token. O modelo de reconhecimento gerado permite identificar entidades em novas notas clínicas Não anotadas, associando a cada token existente nas respectivas notas clínicas, uma classe pertencente ao modelo de segmentação escolhido. As entidades relevantes são compostas por tokens que tenham sido associados a uma classe relevante. O segundo módulo do sistema é responsável pela normalização das entidades identificadas pelo módulo de reconhecimento como sendo relevantes. Uma arquitetura modular em pipeline é utilizada, sendo cada componente responsável pela normalização de um conjunto restrito de entidades pertencentes a um determinado dicionário. Um total de cinco dicionários são gerados baseados nas notas clínicas de treino (abreviações não ambíguas, entidades não ambíguas e entidades ambíguas) e na ontologia SNOMED CT (entidades ambíguas e não ambíguas). Os primeiros três componentes normalizam as entidades não ambíguos utilizando uma pesquisa de dicionário. A entidade a normalizar é procurada nos dicionários não ambíguos, e caso seja encontrada uma correspondência, o respetivo identificador e associado. O primeiro componente utiliza o dicionário de abreviações, o segundo o dicionário de notas clinicas de treino não ambíguo e o terceiro o dicionário SNOMED CT não ambíguo. O quarto e quinto componente normalizam entidades ambíguas pertencentes às notas clínicas de treino e ao SNOMED CT respetivamente. Em ambos, uma pesquisa de dicionário é efetuada para recolher os identificadores candidatos. O quarto componente desambigua as entidades utilizando uma medida resultante da combinação linear do Information Content e da frequência do identificador nas notas clínicas em questão. O quinto componente baseia-se em entidades previamente normalizadas num mesmo documento, utilizando uma estratégia baseada na semelhança semântica. A entidade ambígua com maior semelhança semântica é a escolhida, assumindo desta forma que entidades pertencentes ao mesmo documento devem ser semelhantes entre si.O último componente normaliza entidades que não estejam representadas em nenhum dos dicionários referidos. Técnicas de Pattern Matching são aplicadas de forma a identificar a entidade candidata textualmente mais semelhante. Esta entidade é depois inserida no pipeline do sistema, sendo normalizada por um dos componentes anteriormente descritos. Para este componente, medidas como o NGram Similarity e Levenhstein foram utilizadas, tendo esta ultima medida sido estendida de forma a permitir medir a semelhança textual entre duas entidades sem ter em conta a ordem dos seus tokens (ExtendedLevenhstein). A interface desenvolvida permite aos utilizadores introduzirem documentos no formato de texto ou através da introdução de um identificador de um artigo no sistema PUBMED ou de um Tweet, sendo efetuada a recolha do texto associado. A interface permite ainda que os utilizadores corrijam ou adicionem novas anotações ao texto, sendo estas alterações registadas pelo sistema. São ainda apresentadas várias estatísticas em tempo real que permitem aos utilizadores navegar entre documentos. O sistema apresentado neste trabalho é resultante de duas primeiras iterações. A primeira foi utilizada para participar no SemEval 2014 e foi desenvolvida pela equipa ULisboa da qual fui autor principal. A segunda foi desenvolvida por mim no âmbito deste trabalho e foi utilizada para participar no SemEval 2015. Ambas as competições endereçavam a tarefa de Analysis of Clinical Text, sendo os sistemas submetidos avaliados oficialmente usando as medidas: precision, recall, F-score e accuracy. De forma a comparar o impacto do uso de machine learning no reconhecimento, desenvolvi adicionalmente um módulo de reconhecimento baseada em regras, permitindo assim comparar o desempenho de ambas as estratégias. Além das avaliações oficiais, o sistema foi igualmente avaliado localmente utilizando as mesmas medidas mas recorrendo a um conjunto de notas clinicas diferentes para avaliação. As avaliações permitiram entender o desempenho do sistema ao longo das várias iterações e do seu potencial atual. Foi possível observar que o sistema apresentado atingiu os objetivos esperados, conseguindo reconhecer e normalizar entidades biomédicas com um elevado desempenho. Olhando para cada módulo individualmente, observou-se que a utilização de algoritmos de machine learning permitiu atingir resultados bastante mais elevados no reconhecimento de entidades, do que aqueles obtidos utilizando uma abordagem baseada em regras. Observou-se ainda que a adição de Brown clusters como propriedades durante o treino melhorou o desempenho do sistema. A adição de léxicos produziu um efeito contrário, reduzindo o desempenho. Olhando apenas para o módulo de normalização, este conseguiu normalizar entidades com uma confiança de 91.3%. Este valor é bastante superior ao obtido pela primeira iteração do sistema que apenas atingiu uma confiança de 60.2%. O sistema como um todo foi avaliado oficialmente nas competições mencionadas. No SemEval 2014 o sistema submetido obteve o 14o lugar na tarefa de reconhecimento e o 25o na de normalização. Já no SemEval 2015, o sistema foi capaz de obter o 2o lugar com uma precision de 77.9%, um recall de 70.5% e um F-score de 74%. A avaliação desta última competição assumiu o reconhecimento e a normalização como uma tarefa única. Estes resultados mostram que o sistema evoluiu bastante, atingindo um excelente desemepenho. O sistema conseguiu ainda superar os resultados obtidos pelo sistema da equipa UTH CCB que na edição de 2014 foi a equipa que obteve a melhor classificação. Este trabalho apresenta um sistema que apesar de usar técnicas state of the art com algumas adaptações, conseguiu atingir um desempenho relevante face a outros sistemas a nível global, possuindo um enorme potencial para atingir melhores resultados. Como trabalho futuro, o módulo de reconhecimento poderá ser melhorado através da introdução de novas propriedades que melhorem a definição das entidades relevantes. Alguns componentes da pipeline de normalização podem ser amplamente melhorados, aplicando novas técnicas de desambiguação e pattern matching, ou mesmo recorrendo a algoritmos learningto rank semelhantes ao apresentado pelo sistema de DNorm é visto igualmente como uma mais valia.Clinical notes in textual form occur frequently in Electronic Health Records (EHRs).They are mainly used to describe treatment plans, symptoms, diagnostics, etc. Clinicalnotes are recorded in narrative language without any structured form and, since each medicalprofessional uses different types of terminologies according to context and to theirspecialization, the interpretation of these notes is very challenging for their complexity,heterogeneity, ambiguity and contextual sensitivity.Forcing medical professionals to introduce the information in a predefined structuresimplifies the interpretation. However, the imposition of such a rigid structure increasesnot only the time needed to record data, but it also introduces barriers at recording unusualcases. Thus, medical professionals are already encouraged to record the information in adigital form, but mostyl as narrative text. This will increase the amount of clinical notes toprocess, and doing it manually requires a huge human effort to accomplish it in a feasible time. This work presents a system for automatic recognition and normalization of biomedical concepts within clinical notes, by applying text mining techniques and using domain knowledge from the SNOMED CT ontology. The system is composed by two modules.The first one is responsible for the recognition and it is based on the Stanford NER Softwareto generate CRF models. The models were generated by using a rich set of features and employing a novel classification system, SBIEON. The second module is responsible for the normalization, where a pipeline framework was created. This modular framework leverages on a set of techniques such as (i) direct match dictionary lookup, (ii) pattern matching, (iii) information content and (iv) semantic similarity. The system was evaluated in the SemEval 2015 international competition, achieving the second best F-score (74%) and the second best precision (77.9%), among 38 submissions. After the competition, this system was improved, increasing the overall performance and reducing the running time by 60%

    Moving towards the semantic web: enabling new technologies through the semantic annotation of social contents.

    Get PDF
    La Web Social ha causat un creixement exponencial dels continguts disponibles deixant enormes quantitats de recursos textuals electrònics que sovint aclaparen els usuaris. Aquest volum d’informació és d’interès per a la comunitat de mineria de dades. Els algorismes de mineria de dades exploten característiques de les entitats per tal de categoritzar-les, agrupar-les o classificar-les segons la seva semblança. Les dades per si mateixes no aporten cap mena de significat: han de ser interpretades per esdevenir informació. Els mètodes tradicionals de mineria de dades no tenen com a objectiu “entendre” el contingut d’un recurs, sinó que extreuen valors numèrics els quals esdevenen models en aplicar-hi càlculs estadístics, que només cobren sentit sota l’anàlisi manual d’un expert. Els darrers anys, motivat per la Web Semàntica, molts investigadors han proposat mètodes semàntics de classificació de dades capaços d’explotar recursos textuals a nivell conceptual. Malgrat això, normalment aquests mètodes depenen de recursos anotats prèviament per poder interpretar semànticament el contingut d’un document. L’ús d’aquests mètodes està estretament relacionat amb l’associació de dades i el seu significat. Aquest treball es centra en el desenvolupament d’una metodologia genèrica capaç de detectar els trets més rellevants d’un recurs textual descobrint la seva associació semàntica, es a dir, enllaçant-los amb conceptes modelats a una ontologia, i detectant els principals temes de discussió. Els mètodes proposats són no supervisats per evitar el coll d’ampolla generat per l’anotació manual, independents del domini (aplicables a qualsevol àrea de coneixement) i flexibles (capaços d’analitzar recursos heterogenis: documents textuals o documents semi-estructurats com els articles de la Viquipèdia o les publicacions de Twitter). El treball ha estat avaluat en els àmbits turístic i mèdic. Per tant, aquesta dissertació és un primer pas cap a l'anotació semàntica automàtica de documents necessària per possibilitar el camí cap a la visió de la Web Semàntica.La Web Social ha provocado un crecimiento exponencial de los contenidos disponibles, dejando enormes cantidades de recursos electrónicos que a menudo abruman a los usuarios. Tal volumen de información es de interés para la comunidad de minería de datos. Los algoritmos de minería de datos explotan características de las entidades para categorizarlas, agruparlas o clasificarlas según su semejanza. Los datos por sí mismos no aportan ningún significado: deben ser interpretados para convertirse en información. Los métodos tradicionales no tienen como objetivo "entender" el contenido de un recurso, sino que extraen valores numéricos que se convierten en modelos tras aplicar cálculos estadísticos, los cuales cobran sentido bajo el análisis manual de un experto. Actualmente, motivados por la Web Semántica, muchos investigadores han propuesto métodos semánticos de clasificación de datos capaces de explotar recursos textuales a nivel conceptual. Sin embargo, generalmente estos métodos dependen de recursos anotados previamente para poder interpretar semánticamente el contenido de un documento. El uso de estos métodos está estrechamente relacionado con la asociación de datos y su significado. Este trabajo se centra en el desarrollo de una metodología genérica capaz de detectar los rasgos más relevantes de un recurso textual descubriendo su asociación semántica, es decir, enlazándolos con conceptos modelados en una ontología, y detectando los principales temas de discusión. Los métodos propuestos son no supervisados para evitar el cuello de botella generado por la anotación manual, independientes del dominio (aplicables a cualquier área de conocimiento) y flexibles (capaces de analizar recursos heterogéneos: documentos textuales o documentos semi-estructurados, como artículos de la Wikipedia o publicaciones de Twitter). El trabajo ha sido evaluado en los ámbitos turístico y médico. Esta disertación es un primer paso hacia la anotación semántica automática de documentos necesaria para posibilitar el camino hacia la visión de la Web Semántica.Social Web technologies have caused an exponential growth of the documents available through the Web, making enormous amounts of textual electronic resources available. Users may be overwhelmed by such amount of contents and, therefore, the automatic analysis and exploitation of all this information is of interest to the data mining community. Data mining algorithms exploit features of the entities in order to characterise, group or classify them according to their resemblance. Data by itself does not carry any meaning; it needs to be interpreted to convey information. Classical data analysis methods did not aim to “understand” the content and the data were treated as meaningless numbers and statistics were calculated on them to build models that were interpreted manually by human domain experts. Nowadays, motivated by the Semantic Web, many researchers have proposed semantic-grounded data classification and clustering methods that are able to exploit textual data at a conceptual level. However, they usually rely on pre-annotated inputs to be able to semantically interpret textual data such as the content of Web pages. The usability of all these methods is related to the linkage between data and its meaning. This work focuses on the development of a general methodology able to detect the most relevant features of a particular textual resource finding out their semantics (associating them to concepts modelled in ontologies) and detecting its main topics. The proposed methods are unsupervised (avoiding the manual annotation bottleneck), domain-independent (applicable to any area of knowledge) and flexible (being able to deal with heterogeneous resources: raw text documents, semi-structured user-generated documents such Wikipedia articles or short and noisy tweets). The methods have been evaluated in different fields (Tourism, Oncology). This work is a first step towards the automatic semantic annotation of documents, needed to pave the way towards the Semantic Web vision

    Evaluation of statistical correlation and validation methods for construction of gene co-expression networks

    Get PDF
    High-throughput technologies such as microarrays have led to the rapid accumulation of large scale genomic data providing opportunities to systematically infer gene function and co-expression networks. Typical steps of co-expression network analysis using microarray data consist of estimation of pair-wise gene co-expression using some similarity measure, construction of co-expression networks, identification of clusters of co-expressed genes and post-cluster analyses such as cluster validation. This dissertation is primarily concerned with development and evaluation of approaches for the first and the last steps – estimation of gene co-expression matrices and validation of network clusters. Since clustering methods are not a focus, only a paraclique clustering algorithm will be used in this evaluation. First, a novel Bayesian approach is presented for combining the Pearson correlation with prior biological information from Gene Ontology, yielding a biologically relevant estimate of gene co-expression. The addition of biological information by the Bayesian approach reduced noise in the paraclique gene clusters as indicated by high silhouette and increased homogeneity of clusters in terms of molecular function. Standard similarity measures including correlation coefficients from Pearson, Spearman, Kendall’s Tau, Shrinkage, Partial, and Mutual information, and Euclidean and Manhattan distance measures were evaluated. Based on quality metrics such as cluster homogeneity and stability with respect to ontological categories, clusters resulting from partial correlation and mutual information were more biologically relevant than those from any other correlation measures. Second, statistical quality of clusters was evaluated using approaches based on permutation tests and Mantel correlation to identify significant and informative clusters that capture most of the covariance in the dataset. Third, the utility of statistical contrasts was studied for classification of temporal patterns of gene expression. Specifically, polynomial and Helmert contrast analyses were shown to provide a means of labeling the co-expressed gene sets because they showed similar temporal profiles

    Mesures sémantiques à base de connaissance : de la théorie aux applicatifs

    Get PDF
    The notions of semantic proximity, distance, and similarity have long been considered essential for the elaboration of numerous cognitive processes, and are therefore of major importance for the communities involved in the development of artificial intelligence. This thesis studies the diversity of semantic measures which can be used to compare lexical entities, concepts and instances by analysing corpora of texts and ontologies. Strengthened by the development of Knowledge Representation and Semantic Web technologies, these measures are arousing increasing interest in both academic and industrial fields.This manuscript begins with an extensive state-of-the-art which presents numerous contributions proposed by several communities, and underlines the diversity and interdisciplinary nature of this domain. Thanks to this work, despite the apparent heterogeneity of semantic measures, we were able to distinguish common properties and therefore propose a general classification of existing approaches. Our work goes on to look more specifically at measures which take advantage of ontologies expressed by means of semantic graphs, e.g. RDF(S) graphs. We show that these measures rely on a reduced set of abstract primitives and that, even if they have generally been defined independently in the literature, most of them are only specific expressions of generic parametrised measures. This result leads us to the definition of a unifying theoretical framework for semantic measures, which can be used to: (i) design new measures, (ii) study theoretical properties of measures, (iii) guide end-users in the selection of measures adapted to their usage context. The relevance of this framework is demonstrated in its first practical applications which show, for instance, how it can be used to perform theoretical and empirical analyses of measures with a previously unattained level of detail. Interestingly, this framework provides a new insight into semantic measures and opens interesting perspectives for their analysis.Having uncovered a flagrant lack of generic and efficient software solutions dedicated to (knowledge-based) semantic measures, a lack which clearly hampers both the use and analysis of semantic measures, we consequently developed the Semantic Measures Library (SML): a generic software library dedicated to the computation and analysis of semantic measures. The SML can be used to take advantage of hundreds of measures defined in the literature or those derived from the parametrised functions introduced by the proposed unifying framework. These measures can be analysed and compared using the functionalities provided by the library. The SML is accompanied by extensive documentation, community support and software solutions which enable non-developers to take full advantage of the library. In broader terms, this project proposes to federate the several communities involved in this domain in order to create an interdisciplinary synergy around the notion of semantic measures: http://www.semantic-measures-library.org This thesis also presents several algorithmic and theoretical contributions related to semantic measures: (i) an innovative method for the comparison of instances defined in a semantic graph - we underline in particular its benefits in the definition of content-based recommendation systems, (ii) a new approach to compare concepts defined in overlapping taxonomies, (iii) algorithmic optimisation for the computation of a specific type of semantic measure, and (iv) a semi-supervised learning-technique which can be used to identify semantic measures adapted to a specific usage context, while simultaneously taking into account the uncertainty associated to the benchmark in use. These contributions have been validated by several international and national publications.Les notions de proximité, de distance et de similarité sémantiques sont depuis longtemps jugées essentielles dans l’élaboration de nombreux processus cognitifs et revêtent donc un intérêt majeur pour les communautés intéressées au développement d'intelligences artificielles. Cette thèse s'intéresse aux différentes mesures sémantiques permettant de comparer des unités lexicales, des concepts ou des instances par l'analyse de corpus de textes ou de représentations de connaissance (i.e. ontologies). Encouragées par l'essor des technologies liées à l'Ingénierie des Connaissances et au Web sémantique, ces mesures suscitent de plus en plus d'intérêt à la fois dans le monde académique et industriel.Ce manuscrit débute par un vaste état de l'art qui met en regard des travaux publiés dans différentes communautés et souligne l'aspect interdisciplinaire et la diversité des recherches actuelles dans ce domaine. Cela nous a permis, sous l'apparente hétérogénéité des mesures existantes, de distinguer certaines propriétés communes et de présenter une classification générale des approches proposées. Par la suite, ces travaux se concentrent sur les mesures qui s'appuient sur une structuration de la connaissance sous forme de graphes sémantiques, e.g. graphes RDF(S). Nous montrons que ces mesures reposent sur un ensemble réduit de primitives abstraites, et que la plupart d'entre elles, bien que définies indépendamment dans la littérature, ne sont que des expressions particulières de mesures paramétriques génériques. Ce résultat nous a conduits à définir un cadre théorique unificateur pour les mesures sémantiques. Il permet notamment : (i) d'exprimer de nouvelles mesures, (ii) d'étudier les propriétés théoriques des mesures et (iii) d'orienter l'utilisateur dans le choix d'une mesure adaptée à sa problématique. Les premiers cas concrets d'utilisation de ce cadre démontrent son intérêt en soulignant notamment qu'il permet l'analyse théorique et empirique des mesures avec un degré de détail particulièrement fin, jamais atteint jusque-là. Plus généralement, ce cadre théorique permet de poser un regard neuf sur ce domaine et ouvre de nombreuses perspectives prometteuses pour l'analyse des mesures sémantiques.Le domaine des mesures sémantiques souffre d'un réel manque d'outils logiciels génériques et performants ce qui complique à la fois l'étude et l'utilisation de ces mesures. En réponse à ce manque, nous avons développé la Semantic Measures Library (SML), une librairie logicielle dédiée au calcul et à l'analyse des mesures sémantiques. Elle permet d'utiliser des centaines de mesures issues à la fois de la littérature et des fonctions paramétriques étudiées dans le cadre unificateur introduit. Celles-ci peuvent être analysées et comparées à l'aide des différentes fonctionnalités proposées par la librairie. La SML s'accompagne d'une large documentation, d'outils logiciels permettant son utilisation par des non informaticiens, d'une liste de diffusion, et de façon plus large, se propose de fédérer les différentes communautés du domaine afin de créer une synergie interdisciplinaire autour la notion de mesures sémantiques : http://www.semantic-measures-library.orgCette étude a également conduit à différentes contributions algorithmiques et théoriques, dont (i) la définition d'une méthode innovante pour la comparaison d'instances définies dans un graphe sémantique - nous montrons son intérêt pour la mise en place de système de recommandation à base de contenu, (ii) une nouvelle approche pour comparer des concepts représentés dans des taxonomies chevauchantes, (iii) des optimisations algorithmiques pour le calcul de certaines mesures sémantiques, et (iv) une technique d'apprentissage semi-supervisée permettant de cibler les mesures sémantiques adaptées à un contexte applicatif particulier en prenant en compte l'incertitude associée au jeu de test utilisé. Ces travaux ont été validés par plusieurs publications et communications nationales et internationales

    First IJCAI International Workshop on Graph Structures for Knowledge Representation and Reasoning (GKR@IJCAI'09)

    Get PDF
    International audienceThe development of effective techniques for knowledge representation and reasoning (KRR) is a crucial aspect of successful intelligent systems. Different representation paradigms, as well as their use in dedicated reasoning systems, have been extensively studied in the past. Nevertheless, new challenges, problems, and issues have emerged in the context of knowledge representation in Artificial Intelligence (AI), involving the logical manipulation of increasingly large information sets (see for example Semantic Web, BioInformatics and so on). Improvements in storage capacity and performance of computing infrastructure have also affected the nature of KRR systems, shifting their focus towards representational power and execution performance. Therefore, KRR research is faced with a challenge of developing knowledge representation structures optimized for large scale reasoning. This new generation of KRR systems includes graph-based knowledge representation formalisms such as Bayesian Networks (BNs), Semantic Networks (SNs), Conceptual Graphs (CGs), Formal Concept Analysis (FCA), CPnets, GAI-nets, all of which have been successfully used in a number of applications. The goal of this workshop is to bring together the researchers involved in the development and application of graph-based knowledge representation formalisms and reasoning techniques
    corecore