15 research outputs found
Habitar poético y ciudad: Fundamentos, metasignificaciones y utopías
The 'poetic dwelling' is a concept gradually incorporated into social sciences, humanities and arts. With it it is possible to identify and imagine alternatives for building up anthropic space and forms of sociality that today turn out to be utopias, They point out potentially possible routes and remain alive in the relationships of community life, human solidarity in the countryside and in the cities. If its ontological origin, its historical-political foundations, its aesthetic and semiological metameanings and its high content of utopia are not correctly specified, there is a risk that its original meaning will be misinterpreted and distorted.
The main objective of this research article is to expose the foundations of the concept 'poetic inhabit', the critical incursion into the metameanings of the senses of its use, its utopic-deconstructionpolicy and its implications. Methodologically, we start from the ontico-ontological analytical distinction employed by Heidegger in the original sense of the concept, using hermeneutics and semiotics as decoding resources of the poetic dwelling, the "Poetising and the aestheticisation of social life". Finally, systemic deconstruction is employed, pointing to a set of political indicators that mark the direction and sense of poetic habitation as the domain of utopia and the hope for a poetic ethos.El ‘habitar poético’, es un concepto incorporado gradualmente a las ciencias sociales, las humanidades y las artes. Con él es posible identificar e imaginar alternativas edificatorias del espacio antrópico y de formas de socialidad que hoy resultan utopías, señalan rutas potencialmente posibles y permanecen vivas en las relaciones de vida comunitaria, la solidaridad humana en el campo y en las ciudades. De no precisarse correctamente su origen ontológico, sus fundamentos histórico-políticos, sus metasignificaciones estético-semiológicas y su alto contenido de utopía, se corre el riesgo de malinterpretar y deformar su sentido originario.
El objetivo principal de este artículo de investigación es la exposición de los fundamentos del concepto ‘habitar poético’, la incursión crítica en las metasignificaciones de los sentidos de su uso, su deconstrucción utópico-política y sus implicaciones. Metodológicamente se parte de la distinción analítica óntico-ontológica empleada por Heidegger en el sentido primigenio del concepto empleándose la hermenéutica y la semiótica como recursos descodificadores del habitar poético, del “poetizar y la estetización de la vida social”. Finalmente se emplea la deconstrucción sistémica, señalándose un conjunto de indicadores políticos que marcan la dirección y el sentido del habitar poético como dominio de la utopía y la esperanza de un ethos poético
«Jo poblaré la meva solitud» : formes de despersonalització en la lírica hipermoderna
La lírica contemporània s'ha convertit en un llarg procés de pèrdua de subjectivisme i recerca
de l'objectivitat, que també ha experimentat la figura del poeta a l'hora de presentar-se
a través dels seus versos. La persona (o màscara) de l'autor s'ha anat teatralitzant, des de Baudelaire
ençà, fins al punt de convertir-se en una estratègia textual més de la poesia de finals de
segle XX i principis del XXI. Aquest article descriu teòricament aquest procés d'impostació poètica
i estudia els principals usos hipermoderns del monòleg dramàtic en la lírica dels darrers
anys, posant un èmfasi especial en la poesia catalana i castellana dels últims temps, però fent
referència, també, a la poesia gallega, francesa o italiana. La creació literària d'aquesta època
actualitza les propostes líriques de Pessoa, Kavafis i Borges, i respon a una inquietud postmoderna
provocada per la crisi de la subjectivitat que mena a la desintegració del jo.Contemporary lyric poetry has become a long process of loss of subjectivity and a search
for objectivity, also affecting the figure of the poet as he reveals himself through his verse.
Since the time of Baudelaire, the persona of the poet has become dramatized to the point of becoming
yet another textual strategy of late twentieth-century and early twenty-first-century
poetry. The present article describes the theory behind this process of poetic imposture and
studies the principal hypermodern uses of theatrical monologue in the lyric poetry of recent
years, not overlooking the Galician, French and Italian contributions to poetry. The literary
output of this period offers a modern perspective of the proposals of Pessoa, Kavafis and
Borges regarding lyric poetry, and reflects a postmodernist preoccupation with the crisis in
subjectivity leading to the disintegration of the ego
«Jo poblaré la meva solitud» : formes de despersonalització en la lírica hipermoderna
La lírica contemporània s'ha convertit en un llarg procés de pèrdua de subjectivisme i recerca
de l'objectivitat, que també ha experimentat la figura del poeta a l'hora de presentar-se
a través dels seus versos. La persona (o màscara) de l'autor s'ha anat teatralitzant, des de Baudelaire
ençà, fins al punt de convertir-se en una estratègia textual més de la poesia de finals de
segle XX i principis del XXI. Aquest article descriu teòricament aquest procés d'impostació poètica
i estudia els principals usos hipermoderns del monòleg dramàtic en la lírica dels darrers
anys, posant un èmfasi especial en la poesia catalana i castellana dels últims temps, però fent
referència, també, a la poesia gallega, francesa o italiana. La creació literària d'aquesta època
actualitza les propostes líriques de Pessoa, Kavafis i Borges, i respon a una inquietud postmoderna
provocada per la crisi de la subjectivitat que mena a la desintegració del jo.Contemporary lyric poetry has become a long process of loss of subjectivity and a search
for objectivity, also affecting the figure of the poet as he reveals himself through his verse.
Since the time of Baudelaire, the persona of the poet has become dramatized to the point of becoming
yet another textual strategy of late twentieth-century and early twenty-first-century
poetry. The present article describes the theory behind this process of poetic imposture and
studies the principal hypermodern uses of theatrical monologue in the lyric poetry of recent
years, not overlooking the Galician, French and Italian contributions to poetry. The literary
output of this period offers a modern perspective of the proposals of Pessoa, Kavafis and
Borges regarding lyric poetry, and reflects a postmodernist preoccupation with the crisis in
subjectivity leading to the disintegration of the ego
Viagem a outro oriente - por entre lugares de silêncio, um mapa
'Viagem a outro Oriente' tem em vista o aprofundamento do estudo da temática da viagem como meio de compreensão da arquitectura, do mundo e da vida. É nosso objectivo encarar a viagem como entrega total a uma deambulação planetária de observação crítica, tornando-a um instrumento operativo ao serviço da disciplina da Arquitectura.Viajar constitui uma acção decisiva para o desenvolvimento de um mapa mental nutrido de imagens, cujas fontes directas e mais valiosas são aquelas que a arquitectura, aquando a sua experimentação, fornece aos nossos sentidos. É sob a extensão desse mapa do subconsciente que nos debruçaremos sobre os temas e as consequências das viagens efectuadas por alguns mestres viajantes, de modo a compreender as suas experiências de viagem como motor de transfiguração na expressão do seu pensamento. A construção desta narrativa rege-se por uma espinha dorsal que assenta sobre o que consideramos serem os três pilares indissociáveis à viagem:- a partida, a jornada e o regresso.É sob esse referencial que procuraremos questionar a condensação dos significados que revestem os diversos espaços percorridos ao longo da nossa própria jornada, revisitando-a à luz de diferentes retinas, de modo a que nos seja possível compreender os lugares de silêncio pelos quais nos foi possível estabelecer múltiplas viagens dentro da própria viagem.'Journey to another East' aims to leverage travelling in order to understand architecture, the world and life. We consider that travelling is to wander over the planet while observing it critically, which makes it a potential operational instrument at Architecture's service.To travel is crucial for the development of a mental map full of images, which's most valuable and direct sources are those that architecture, when in action, provides to our senses. It is based on this subconscious map, that we explore the themes and the steps taken by some of the travelling masters, in a way to understand their journey experience as a transformative engine of their thought process.The construction of this narrative is ruled by a structure that sits on what we consider the main pillars inseparable to travelling:- the departure, the journey and the return.It is under this argument that we try to challenge the understanding of the different spaces visited throughout our own journey. By revisiting them with different lenses we are allowing ourselves to create meaning in spaces of silence - spaces where we are given the opportunity to embrace multiple journeys inside the journey itself
Exemplo Cosmopolita: João Vário, Arménio Vieira e José Luiz Tavares
Tese de doutoramento em Letras, na área de Literatura Portuguesa, apresentada à Faculdade de Letras da Universidade de CoimbraEste estudo apresenta uma reflexão sobre as obras poéticas de João Vário, Arménio Vieira e José Luiz Tavares. Caracterizadas por uma expressão complexa e por um propósito cosmopolita, elas sustentam hoje a definição de um paradigma poético que se distingue do cânone instituído pelo modernismo neorrealista e nacionalista.
A primeira parte começa por analisar os princípios e os juízos da crítica da poesia cabo-verdiana que, entre as décadas de 1940 e 1980, promovem o predomínio das estéticas neorrealistas e nacionalistas. Os exercícios de periodização literária e o teor prescritivo da crítica marxista, em que pontifica o nome de Manuel Ferreira, exercem uma influência determinante no âmbito do sistema literário cabo-verdiano. Exemplos desta autoridade são, por um lado, a proscrição da poesia anterior a Claridade, e, por outro, a circunscrição das “novas gramáticas” dos anos 70 ao âmbito da representação da “saga histórica”.
O ponto seguinte revisita as opiniões críticas de T. Tio Tiofe e Arménio Vieira, apresentadas, pelos anos 70, nas “Epístolas ao meu irmão António” e nas páginas culturais do jornal Voz di Povo, respetivamente. Além de testemunharem a progressiva aproximação de Vieira às convicções de Vário, estas notas e comentários preparam e acompanham a afirmação de um novo modelo crítico, mais atento ao trabalho exercido sobre a linguagem poética e aos diálogos estabelecidos com diferentes textos e autores das literaturas estrangeiras (de língua portuguesa ou não). As opções do júri dos Jogos Florais 12 de Setembro, os critérios editoriais da revista Raízes e o ideário da antologia Mirabilis – De Veias ao Sol, entre outros, sustentam entretanto o aparecimento de uma nova geração de poetas, quase todos ligados ao Movimento Pró-Cultura, e que têm em José Vicente Lopes e José Luís Hopffer C. Almada os seus principais teóricos e críticos.
A segunda parte deste trabalho divide-se em três capítulos, dedicados a cada um dos poetas estudados.
O texto sobre João Vário começa por reavaliar o discurso crítico em torno dos seus nomes literários, situando-os relativamente ao exemplo de Fernando Pessoa e às teorias da complexidade social dos espaços crioulos. Em seguida, revisita o ambiente cultural e literário em que se forma João Vário, em Cabo Verde e (sobretudo) em Portugal, destacando as correntes existencialistas e metafísicas dos anos 50 e 60 e relevando a influência que elas tiveram na definição da sua poesia filosófica e neobarroca (como demonstram os Exemplos Geral e Relativo). A partir de George Steiner, o mesmo capítulo procura depois identificar algumas das causas da dificuldade (ontológica e contingente) da poesia de Vário. Consciente da condição por vezes ininteligível dos Exemplos, este ensaio termina com duas aproximações de Vário às obras assinadas por G. T. Didial (a propósito do tema da verosimilhança) e por T. Tio Tiofe (a propósito da singularidade genológica e das deslocações geopolíticas dos Livros de Notcha).
O capítulo dedicado a Arménio Vieira, que constitui a parte nuclear deste estudo, começa por rever os principais tópicos e postulados da crítica da sua obra poética. Traça depois o percurso intelectual e artístico que parte do teor político dos seus primeiros poemas, do tempo de Seló (1963) e de Ariópe (1974), e termina com os critérios de exclusão do inaugural Poemas, publicado em 1981. A invenção de Silvenius, instigada por um excerto do Exemplo Próprio de Vário, bem como o tríptico que encerra os Poemas de 1981, dedicado a C. Valcorba e a Manuel Ferreira, assinalam então o abandono definitivo das estéticas neorrealistas e nacionalistas cabo-verdianas (e que inclui a condenação dos desvios totalitários do PAIGC). Segue-se a análise de alguns aspetos solipsistas da herança romântica de Vieira, que o conduzem à condição apátrida e cosmopolita de um bibliotecário de Babel (segundo a narrativa de Borges). Este capítulo prossegue com a observação de alguns exercícios de imitação de estilos alheios, entre os quais se encontra uma importante homenagem a João Vário, e termina com o exame de alguns cantos em louvor de diferentes figuras maiores da literatura e da filosofia (como sejam Homero, Heraclito, Espinosa, Pessoa ou Jorge Luís Borges).
À semelhança do que sucede com João Vário, o capítulo sobre José Luiz Tavares começa por situar as coordenadas da sua formação cabo-verdiana, marcada pelo ideário da geração de Mirabilis, e do seu confronto posterior com a geração portuguesa que lhe é contemporânea. A exuberância lexical e metafórica de Tavares irá então opor-se ao prosaísmo e ao niilismo que, comumente identificados com Manuel de Freitas, dominam a poesia portuguesa dos anos 90 e do início do novo século. O ponto seguinte deste capítulo é dedicado à tradução de Paraíso Apagado por Um Trovão para a língua cabo-verdiana. As opções vocabulares e as frequentes paráfrases da versão crioula testemunham a escassa relação do português literário de Tavares com a sua língua materna; e confirmam, além disso, os muito diferentes estádios de maturidade artística destes dois idiomas. O penúltimo texto deste capítulo revisita “A deserção das musas”, de Agreste Matéria Mundo, onde Tavares, a partir de Burke, Heidegger ou Adorno, e na companhia de Rilke, E. M. Cioran ou Manoel de Barros, medita “em chave lírica” sobre a condição atual do poeta e da poesia. O regresso ao Paraíso Apagado por Um trovão pretende demonstrar, por fim, como a hospitalidade cosmopolita da poesia de José Luiz Tavares permitiu e promoveu a reconfiguração artística de Cabo Verde.
Palavras-chave: cânone, crítica literária, poesia, cosmopolitismo, João Vário, Arménio Vieira, José Luiz TavaresThis study presents a reflection on the poetic works of João Vário, Arménio Vieira and José Luiz Tavares. Their works, being characterized by a complex expression and a cosmopolitan purpose, sustain the current definition of a poetic paradigm which differs from the canon settled by the neorealist and nationalist modernism.
The first part begins with an analysis of the principles and the judgments of the critic on Cape Verdean poetry, which, during the decades from 1940 to 1980, promoted the predominance of the neorealist and nationalist aesthetics. The exercises on literary periodization and the prescriptive nature of the Marxist critic, on which Manuel Ferreira pontificates, exercise a decisive influence on the Cape Verdean literary system. As an example of this authority we have, on one hand, the proscription of the poetry preceding Claridade and, on the other hand, the circumscription of the “new grammars” from the 70s to the field of the representation of the “historic saga”.
The next point revisits the critical opinions of T. Tio Tiofe and Arménio Vieira, presented in the 70s in the “Epistles to my brother António” and in the cultural pages of the newspaper Voz di Povo respectively. Besides giving evidence of Vieira’s gradual approach to the convictions of Vário, these notes and comments prepare and support the establishment of a new model of critic, which pays more attention to the work done on poetical language and to the dialogues established with various foreign texts and authors (Portuguese speaking or not). The choices made by the jury of the poetic contest Jogos Florais 12 de Setembro, the editorial criteria of the magazine Raízes and the mindset presented in the anthology Mirabillis – De Veias ao Sol, among others, sustain meanwhile the appearance of a new generation of poets, who are, almost all of them, connected to the group Movimento Pró-Cultura and who recognize José Vicente Lopes and José Luis Hoppner C. Almada as their most important theorists and critics.
The second part of this work is divided into three chapters, each one dedicated to one of the studied poets.
The text on João Vário begins reevaluating the critical discourse around his literary names, placing them in relation with the example of Fernando Pessoa and with the social complexity of the creole spaces. Next, it revisits the cultural and literary environment in which João Vário acquired his education, in Cape Verde and (mostly) in Portugal, emphasizing the existentialist and metaphysical currents of the 50s and 60s and stressing the influence they had in the definition of his philosophical and neo-baroque poetry (as visible in Exemplo Geral and in Exemplo Relativo).
Taking George Steiner as an impulse, this chapter tries to identify some of the reasons for the difilculty (ontological and contingent) in the poetry of Vário. Aware of the sometimes unintelligible condition of Exemplos, this essay ends with two approaches from Vário to the works signed by G. T. Didial (concerning verisimilitude) and by T. Tio Tiofe (concerning the singularity of the literary gender and the geopolitical replacements of Livros de Nocha).
The chapter dedicated to Arménio Vieira, which constitutes the central part of this study, begins reviewing the main topics and postulates of the critic on his work. It then draws the intellectual and artistic development, which starts with the political nature of his first poems, at the time of Seló (1963) and Ariópe (1974), and ends with the criterions for exclusion of the inaugural Poemas published in 1981. The invention of Silvenius, incited by an excerpt from Vário’s Exemplo Próprio, as well as the triptych which closes the Poemas from 1981, dedicated to C. Valcorba and to Manuel Ferreira, mark the definite abandonment of the Cape Verdean neorealist and nationalist aesthetics (which includes the disapproval of the PAIGC’s totalitarian tendencies). This part then continues with an analysis on some of the solipsistic aspects of the romantic heritage of Vieira, which lead him to the stateless and cosmopolitan condition of a Babel´s librarian (according to Borges’s narrative). This chapter goes on observing some exercises on the imitation of other authors’ stiles , among which there is an important tribute to João Vário, and ends examining some paeans of praise to various significant philosophers and literates (such as Homer, Heraclitus, Espinosa, Pessoa or Jorge Luís Borges).
Similar to the structure of the former chapter, the chapter about Luiz Tavares begins with the coordinates of his Cape Verdean education, influenced by the ideas exposed through the Mirabili’s generation, and of his later confrontation with his contemporary Portuguese generation. The lexical and metaphorical exuberance of Tavares will then oppose to the prosaicism and nihilism which, normally associated with Manuel de Freitas, dominate the Portuguese poetry of the 90s and of the beginning of the new century. The next point of this chapter is dedicated to the translation of Paraíso Apagado por Um Trovão into the Cape Verdean language. The vocabulary choice and the frequent paraphrases in the creole version witness the poor relation of the author’s literary Portuguese to his mother tongue; and confirm, furthermore, the very different stadiums of the artistic maturity of these two languages. The penultimate part in this chapter revisits the “desertion of the muses”, in Agreste Matéria Mundo, where Tavares, taking Burke, Heidegger or Adorno as an impulse, and in the company of Rilke, E. M. Cioran ou Manoel de Barros, meditates in “lyrical key” on the present condition of the poet and poetry. The return to Paraíso Apagado por Um Trovão tries to demonstrate, at last, how the cosmopolitan hospitality of the poetry of José Luiz Tavares enabled and promoted the artistic reconfiguration of Cape Verde.
Keywords: canon, literary criticism, poetry, cosmopolitanism, João Vário, Arménio Vieira, José Luiz Tavare
Stis ammoudiés tou Omírou
865 p.Es conocida la pasión de muchos griegos por España, tanto de los que acabaron escogiéndola como su segunda patria –desde Theotocópulos hasta Perdikidis– como de cuantos la amaron como país y escribieron sobre ella, o tradujeron a sus poetas y a sus dramaturgos, o representaron las obras de éstos. Julia Iatridi, Kostas Uranis, Pantelís Prevelakis, Nikos Kazantzakis, Nikos Gkatsos, Jacobo Kampanellis y tantos otros hicieron gala de una admiración ilimitada por las letras españolas. El teatro griego de postguerra, en particular, está estrechamente ligado al nombre del poeta asesinado por los franquistas, Federico García Lorca. Pero también se da el fenómeno inverso: el acendrado interés por la Grecia moderna que se observa desde hace años en España, tanto en Castilla como en Andalucía, en Cataluña o en el País Vasco. Olga Omatos pertenece a ese grupo de filólogos españoles que empezaron como filólogos clásicos y acabaron convirtiéndose en especialistas en literatura griega moderna. Sus traducciones de la tragedia Erofili de Jortatsis y de la poesía de Kavafis, así como su inagotable interés, a partir de 1985, por la figura y la obra de Nikos Kazantzakis, constituyen las mejores pruebas de su dedicación a la Grecia de la época moderna. Un examen del conjunto de su trabajo de investigación y de las traducciones de literatura griega que ha llevado a cabo, muestra, por cierto, que Kavafis representa una excepción, y que la regla la constituye la literatura cretense, desde finales del siglo XVI hasta la segunda mitad del siglo XX. Tal constancia no puede menos que conmover a todos los que, al igual que Olga, identifican su vida profesional con la literatura y el arte cretenses, aun sin ser originarios de la isla. Un sincero amor por Creta, lejos de toda hipérbole y adulación, es lo que caracteriza su contribución al estudio y la promoción de la literatura cretense. Ésta es la razón por la que Olga Omatos ha sido repetidamente reconocida y galardonada por las instituciones griegas. Es hora de que todos juntos, españoles y griegos, le brindemos este homenaje por su contribución y abnegada entrega a los estudios griegos
Stis ammoudiés tou Omírou
865 p.Es conocida la pasión de muchos griegos por España, tanto de los que acabaron escogiéndola como su segunda patria –desde Theotocópulos hasta Perdikidis– como de cuantos la amaron como país y escribieron sobre ella, o tradujeron a sus poetas y a sus dramaturgos, o representaron las obras de éstos. Julia Iatridi, Kostas Uranis, Pantelís Prevelakis, Nikos Kazantzakis, Nikos Gkatsos, Jacobo Kampanellis y tantos otros hicieron gala de una admiración ilimitada por las letras españolas. El teatro griego de postguerra, en particular, está estrechamente ligado al nombre del poeta asesinado por los franquistas, Federico García Lorca. Pero también se da el fenómeno inverso: el acendrado interés por la Grecia moderna que se observa desde hace años en España, tanto en Castilla como en Andalucía, en Cataluña o en el País Vasco. Olga Omatos pertenece a ese grupo de filólogos españoles que empezaron como filólogos clásicos y acabaron convirtiéndose en especialistas en literatura griega moderna. Sus traducciones de la tragedia Erofili de Jortatsis y de la poesía de Kavafis, así como su inagotable interés, a partir de 1985, por la figura y la obra de Nikos Kazantzakis, constituyen las mejores pruebas de su dedicación a la Grecia de la época moderna. Un examen del conjunto de su trabajo de investigación y de las traducciones de literatura griega que ha llevado a cabo, muestra, por cierto, que Kavafis representa una excepción, y que la regla la constituye la literatura cretense, desde finales del siglo XVI hasta la segunda mitad del siglo XX. Tal constancia no puede menos que conmover a todos los que, al igual que Olga, identifican su vida profesional con la literatura y el arte cretenses, aun sin ser originarios de la isla. Un sincero amor por Creta, lejos de toda hipérbole y adulación, es lo que caracteriza su contribución al estudio y la promoción de la literatura cretense. Ésta es la razón por la que Olga Omatos ha sido repetidamente reconocida y galardonada por las instituciones griegas. Es hora de que todos juntos, españoles y griegos, le brindemos este homenaje por su contribución y abnegada entrega a los estudios griegos
El habitar poético en la obra de Konstandinos Kavafis
Poetry has proved an important exploratory resource in architecture. In the light of some verses by Hölderlin and the correspondent Heidegger´s interpretation, the present article focuses on those informing aspects in Constantinos Cavafy´s work closely connected with “poetic dwelling”, urban experience and urban space, as well as with landscape, a basic concept which tends to become richer and more complex.La poesía ha resultado ser un importante recurso exploratorio para la arquitectura. A la luz de unos versos de Hölderlin y de la interpretación hecha por Heidegger, se examinan rasgos de la obra de Konstandinos Kavafis conectados con el “habitar poético”, la vivencia y el espacio urbanos, así como con el paisaje, un concepto que tiende a enriquecerse y hacerse más complejo