Απόρρητο επικοινωνιών: Το Σύνταγμα προστατεύει και τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας είτε αφορούν το μέλλον είτε το παρελθόν

Abstract

Το Δικαστήριο του Αρείου Πάγου έκρινε το ζήτημα αν τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας εμπίπτουν στο απόρρητο. Στο παρελθόν, υποστηρίχθηκε με τη Γνωμοδότηση 9/2009 (ΕισΑΠ Γ. Σανιδάς) ότι τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας δεν εμπίπτουν στην προστασία του άρθρο 19 παρ. 1 Συντ. Και τούτο, παρά τη ρητή νομοθετική επιταγή της οδηγίας 2002/58 που μεταφέρθηκε με το ν. 3471/2006 και το άρθρο 4 που εντάσσει τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας, όπως είναι η διεύθυνση ΙΡ διαδικτύου, τα στοιχεία συνδρομητή και κλήσεων κοκ, στο απόρρητο των επικοινωνιών.Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου δέχεται ότι τα διατηρούμενα από τους παρόχους, σύμφωνα με τον νόμο, εξωτερικά στοιχεία - μεταδεδομένα των χρηστών των ηλεκτρονικών επικοινωνιών υπάγονται στο απόρρητο των επικοινωνιών, όπως ακριβώς το περιεχόμενο της επικοινωνίας, η δε άρση του απορρήτου αυτών, για όσο χρονικό διάστημα διατηρούνται (ήτοι για δώδεκα μήνες), γίνεται υπό τις ίδιες προϋποθέσεις και κατά την ίδια, καταρχήν, διαδικασία, που ορίζεται στον σχετικό εφαρμοστικό νόμο του Συντάγματος, ήτοι προηγουμένως του ν. 2225/1994 και ήδη του ν. 5002/2022. Η συνταγματική προστασία του απορρήτου εντοπίζεται κατά το στάδιο της επικοινωνίας, δηλαδή κατά τον χρόνο που αυτή πραγματοποιείται και λήγει με το πέρας της.Σύμφωνα με το Δικαστήριο, η προστασία του απορρήτου τελειώνει από την στιγμή που ο παραλήπτης λάβει γνώση του περιεχομένου του μηνύματος. Αντιθέτως, το προϊόν τηλεφωνικής υποκλοπής, που έχει αποτυπωθεί σε υλικό φορέα, εμπίπτει στην απαγόρευση του άρθρου 19 παρ.1 του Συντάγματος, διότι δεν μπορούσε να συλλεγεί παρά μόνο κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας και, για τον λόγο αυτόν προβλέπεται αυστηρή ποινική μεταχείριση της χρήσης και ειδικότερα της αναμετάδοσης του προϊόντος υποκλοπής, όχι μόνο τη στιγμή που αυτή πραγματοποιείται, αλλά και πολύ μεταγενέστερα.Όμως, ο ΑΠ δέχεται ότι από το χρονικό σημείο της λήξης της επικοινωνίας και έπειτα, κάθε στοιχείο (μήνυμα και εξωτερικά στοιχεία) μπορεί να εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο της συνταγματικής προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων ή του πληροφοριακού αυτοκαθορισμού (άρθρα 9 και 9Α του Συντάγματος αντιστοίχως) και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής του ατόμου, κατά το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ (ΕΔΔΑ, Libert κατά Γαλλίας, απόφαση της 22-2-2018, Copland κατά Ηνωμένου Βασιλείου, απόφαση της 3-4-2007), αλλά το μεν μήνυμα δεν καλύπτεται πλέον από τη συνταγματική προστασία του απορρήτου, τα δε εξωτερικά στοιχεία, όπως προεκτέθηκε, δεν υπάγονται στη συνταγματική αυτή προστασία.Αυτό δέχεται και η παλαιότερη νομολογία του ΑΠ (βλ. Ολ. ΑΠ 1/2017, Πολ.), πλην όμως, κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από το νόμο και δεν δικαιολογείται από τα σύγχρονα δεδομένα της τεχνολογίας. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 2 αριθ. 3 ν. 3471/2006 ορίζονται ως "δεδομένα κίνησης" τα δεδομένα που υποβάλλονται σε επεξεργασία για τους σκοπούς της διαβίβασης μίας επικοινωνίας σε δίκτυο ηλεκτρονικών επικοινωνιών ή της χρέωσής της και ως δεδομένα θέσης" τα δεδομένα που υποβάλλονται σε επεξεργασία σε δίκτυο ηλεκτρονικών επικοινωνιών και που υποδεικνύουν τη γεωγραφική θέση του τερματικού εξοπλισμού του χρήστη μίας διαθέσιμης στο κοινό υπηρεσίας ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Δεν γίνεται, συνεπώς, διάκριση στο νόμο σχετικά με το χρόνο της επικοινωνίας και δεν εξαιρούνται από την προστασία τα εξωτερικά στοιχεία (μεταδεδομένα), μετά τη λήξη της επικοινωνίας, διότι δεν χάνουν το χαρακτήρα τους ως μεταδεδομένα της επικοινωνίας.