Kedilerde Baş ve Boyun Bölgesinin Bilgisayarlı Tomografik Muayenesi

Abstract

Amaç: Kedilerin baş ve boyun bölgesine ilişkin anatomik yapılarının bilgisayarlı tomografik görüntülerine ilgili bilgi, ulusal ve uluslararası kaynaklarda yok sayılabilecek kadar azdır. Konu ile ilgili temel alınan kitaplarda da kedilere dair bilginin yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Tanısal görüntülemenin temeli, normal anatomik yapıların görüntülerinin bilinmesidir. Bu nedenle bu çalışmada, kedilerde baş ve boyun bölgesinin bilgisayarlı tomografik anatomisinin detaylı olarak ortaya konması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışmanın hayvan materyalini farklı şikayetler ile getirilen, ancak baş ve boyun bölgesine ilişkin herhangi bir sağlık problemi olmayan 10 adet kedi oluşturmuştur. Kediler melez ırk, 1 ila 5 yaş arasında, vücut ağırlıkları 4,22±0,96 kg’dır. Kedilerin baş ve boyun bölgesinin kontrastsız ve kontrastlı sagittal, transversal ve dorsal kesitlerdeki bilgisayarlı tomografi görüntülerinde, anatomik yapıların yerleşimleri belirtilmiş, boyutsal ölçümleri yapılmış ve bazı indeksler hesaplanmıştır. Kafatasının, nazal septumun, temporomandibular eklemin, horizontal kulak kanalı ve bulla tympanica’nın, bulbus oculi’nin, tiroid bezinin, trachea’nın, hipofiz bezinin ve servikal vertebraların ölçümleri yapılmıştır. İncelenen yapıların atenüasyon değerleri, kontrastsız ve kontrastlı görüntülerde ROI aracı ile ölçülmüş ve ölçümler arası istatistiksel anlamda farklılık olup olmadığı Wilcoxon Sıralı İşaret Testi aracılığıyla belirlenmiştir. SPSS paket programı ile ölçümlerin %95 güven aralıkları, ortalama, ortanca (medyan) ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen değerlerin birbiri ile korelasyonu ve tekrarlı ölçümlerin anlamlı farklılıkları analiz edilmiştir. Bulgular: Kraniometrik ölçümlerin ortanca değerleri, kranial uzunluk 66,75±4,03 mm, kafatası uzunluğu 85,60±5,44 mm, nazal kemik mesafesi 28,25±2,42 mm, viscerokranial uzunluk 18,80±2,31 mm, nörokraniumun yüksekliği 31,55±1,40 mm, nörokranimunun uzunluğu 60,65±2,97 mm, sagittal yay 73,60±5,45 mm, maksimum zigomatik genişlik değerleri 61,75±3,89 mm, nörokraniumun maksimum genişliği 41,05±1,50 mm ve biauricular yay 78,70±3,98 mm olarak bulunmuştur. Kraniometrik ölçümler ile hesaplanan kranial indeks 48,37±2,88, kafatası indeksi 71,34±3,90, fasiyal indeks 312,83±33,91, nörokranium indeksi 52,87±2,52 ve nörokranium ve kafatası indeksi 70,91±1,78 olarak bulunmuştur. Nazal septum deviasyon açısının ortanca değeri 1,65±6,93º ve mesafesinin 0,15±0,52 mm olduğu saptanmıştır. Temporomandibular eklemin aralığı üç farklı kesit üzerinde ölçülmüş ve aralarında anlamlı (p=0,200) farklılık olmadığı gözlenmiştir, değeri 0,60±0,11 mm’dir. Horizontal kulak kanalının (Hkk) yüksekliği transversal ve sagittal kesitlerde ölçülmüş ve anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür (p=0,343). Hkk yüksekliği 4,80±0,30 mm, bulla tympanica’nın alanı 81,67±21,02 mm², bulla tympanica’nın kemik kalınlığı 0,90±0,03 mm bulunmuştur. Göz boşluklarının ve lensin AP ve ML mesafe ölçümleri gerçekleştirilmiş. Ön kamaranın, lensin, vitröz kamaranın, gözün AP mesafesini sırasıyla 5,05±0,29 mm, 7,70±0,63 mm, 8,20±0,36 mm, 20,95±0,81 mm olarak bulunmuştur. Lens ve gözün ML ölçümleri sagittal ve dorsal kesitlerde yapılmıştır. Lensin ML mesafesi sagittal kesitte 12,05±1,13 mm ve dorsal kesitte 11,70±0,83 mm’dir ve aralarında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir (p=0,058). Gözün ML mesafesinin sagittal kesitte 21,05±0,95 mm ve dorsal kesitte 21,05±1,11 mm olduğu görülmüş ve aralarında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir (p=0,480). Oblik sagittal kesitte optik sinirin çapı 2,40±0,39 mm’dir. Göz hacmi, tiroid hacmi ve hipofiz hacmi hesaplanmıştır ve sırasıyla 5078,26±495,63 mm³, 72,18±42,93 mm³, 16,03±5,38 mm³ bulunmuştur. Hipofiz bezi beyin oranı 0,33±0,06 bulunmuştur. Beyin dokusunun, glandula mandibularis’in, temporomandibular eklemin, optik sinirin, tiroid ve hipofiz bezinin, vertebral kanalın atenüasyon değerlerinin kontrastlı görüntülerde anlamlı olarak arttığı görülmüştür (p<0,05). Sonuç: Bu tez çalışmasında kedilerde baş ve boyun bölgesinin tomografik anatomisine ilgili önemli veriler elde edilmiştir ki bulguların bir bölümü kedilerde ilk kez bu çalışma ile ortaya konmuştur. Dolayısıyla bu çalışmanın literatüre büyük katkı sağlayacağı, kedi hekimliği ile uğraşan veteriner hekimler için önemli bir kılavuz olacağı ve yeni çalışmalara da rehberlik edeceği kanaatindeyiz.KABUL VE ONAY .................................................................................................................. i TEŞEKKÜR ............................................................................................................................ ii İÇİNDEKİLER ....................................................................................................................... iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................................ v RESİMLER DİZİNİ ............................................................................................................... ix TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................................. xv ÖZET .................................................................................................................................. xvii ABSTRACT ......................................................................................................................... xix 1. GİRİŞ ................................................................................................................................... 1 2. GENEL BİLGİLER ............................................................................................................. 2 2.1. Bilgisayarlı Tomografinin Tarihçesi ve Dönüm Noktaları ............................................... 2 2.2. Bilgisayarlı Tomografinin Temel Prensibi ........................................................................ 5 2.3. Bilgisayarlı Tomografide Verilerin Toplanması ve Görüntü Oluşumu ............................. 6 2.4. Kedilerin Baş ve Boyun Bölgesi için Bilgisayarlı Tomografinin Önemi ......................... 7 2.5. Kedilerde Baş ve Boyun Bölgesindeki Organların Anatomisi ve Bilgisayarlı Tomografinin Kullanımı ............................................................................................... 11 2.5.1. Kafatası ........................................................................................................................ 11 2.5.2. Nazal Kavite ve Paranazal Sinuslar (Cavum nasi-Sinus paranasales) ........................ 18 2.5.3. Oral Kavite (Cavum oris) ve Tükürük Bezleri (Glandulae salivariae) ........................ 20 2.5.4. Temporomandibular Eklem ......................................................................................... 22 2.5.5. Denge ve İşitme Organı - Kulak (Organum vestibulocochleare-Auris) ...................... 23 2.5.6. Göz ve Optik Sinir ....................................................................................................... 25 2.5.7. Tiroid Bezi ................................................................................................................... 25 2.5.8. Beyin ve Hipofiz Bezi ................................................................................................. 26 2.5.9. Servikal Vertebralar (Vertebrae cervicales) ................................................................. 28 3. GEREÇ VE YÖNTEM ...................................................................................................... 30 3.1. Gereç ............................................................................................................................... 30 3.1.1. Çalışmanın Hayvan Materyali ..................................................................................... 30 3.1.2. Cihazlar ........................................................................................................................ 30 3.2. Yöntem ........................................................................................................................... 31 3.2.1. Bilgisayarlı Tomografi Görüntülerinin Elde Edilmesi ................................................ 31 3.2.2. Kedilerin Baş ve Boyun Bölgesinin BT Görüntülerinin İncelenmesi ......................... 34 3.2.3. İstatistiksel Değerlendirme .......................................................................................... 51 4. BULGULAR ..................................................................................................................... 53 5. TARTIŞMA ....................................................................................................................... 93 6. SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................................................. 103 KAYNAKLAR .................................................................................................................... 105 BİLİMSEL ETİK BEYANI ................................................................................................. 114 ÖZ GEÇMİŞ ........................................................................................................................ 11