بررسی خصوصیات آگرو- فیزیولوژیک مرتبط با تحمل خشکیدر ژنوتیپ‌های پیشرفته گندم دوروم دوره8 شماره3 سال1388

Abstract

Abstract This study was conducted with 18 advanced durum genotypes and two check cultivars, Zardak (durum check) and Sardari (Bread wheat check), under rainfed and supplemental irrigation in field and also under stress (polyethylene glycol) and non-stress (distilled water) conditions in laboratory in Sararood station during growing seasons 2004-5 and 2005-6. The genotypes were significantly varied based on analysis of variance and mean comparison for the studied agro-physiologic traits. In the both growing seasons, the genotypes No. 9, 15 and 19 had the highest grain yield under rain-fed condition. Tthe genotypes No. 13 and 16 for 2004-05 and the genotypes No. 8, 12 and 19 for 2005-06 had the highest grain yield performance under supplemental irrigation. The genotype No-16 with the highest yield across environments had the highest STI and TOL, whereas the genotype No. 8 with the lowest yield had the lowest TOL and relatively low STI. The results of path-coefficient analysis for grain yield under rain-fed condition showed that the traits of DHE, DM, FL, Ped.L/PLH, PLH, RWC, SL had positive direct effect on yield and the others traits had negative direct effect. The genotype No. 19 had the highest coleoptile and rootlet length and for these two traits genotypes No. 6 and 17 were in lowest. The genotype No. 19 had the highest PIS and PIN and genotype No. 3 had the lowest. The genotypes No. 3, 9, 11, 14 and 20 had the higher GSI under stress than non-stress conditions. The STI as a field criterion had significant positive correlation with the traits of Root.L. and Root. No., which indicating selection based on Root. L. and Root.No. in laboratory condition may be useful and recommended for screening in field condition. Keywords: Durum wheat, Agro-physiological traits, STI, GSIچکیده خصوصیات آگرو- فیزیولوژیک 18 لاین پیشرفته گندم دوروم به همراه دو شاهد زردک (شاهد دوروم) و سرداری (شاهد گندم نان) در مزرعه در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی و آزمایشگاه با دو شرایط تنش (پلی اتیلن گلایکول) و نرمال (آب مقطر) طی سال‌های زراعی 84-1383و 85-1384 در مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم (سرارود-کرمانشاه) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد تنوع لازم بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی جهت گروه بندی‌های معنی‌دار ژنوتیپ‌ها بر اساس صفات و شاخص‌های مورد بررسی وجود دارد. بر اساس نتایج دوسال و در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی ژنوتیپ شماره 16 با عملکرد 1/3945 کیلوگرم در هکتار و ژنوتیپ شماره 8 با 6/3247 کیلوگرم عملکرد به ترتیب بیشترین و کمترین میزان عملکرد را داشتند. در سال اول در شرایط دیم ژنوتیپ‌های شماره 9 ، 15 و 19 بیشترین میزان عملکرد و ژنوتیپ شماره 17 کمترین میزان عملکرد دانه را در شرایط دیم داشت. در شرایط آبیاری تکمیلی نیز در سال اول ژنوتیپ شماره 16 بیشترین و ژنوتیپ شماره 18‌ کمترین میزان عملکرد دانه را داشت. بر اساس میانگین عملکرد دانه در تمام محیط‌ها ژنوتیپ شماره 16 از بالاترین میزان عملکرد و بیشترین میزان شاخص STI و TOL و ژنوتیپ شماره 8 از کمترین میزان عملکرد دانه، شاخص TOL و شاخص STI نسبتا" پایینی برخوردار بودند. نتایج حاصل از تجزیه مسیر صفات آگرو-فیزیولوژیک بر روی عملکرد دانه در شرایط دیم نشان داد صفات تعداد روز تاظهور سنبله و رسیدن فیزیولوژیک، طول برگ پرچم، نسبت پدانکل به ارتفاع، ارتفاع بوته، میزان آب نسبی برگ و طول سنبله بر عملکرد دانه اثر مستقیم مثبت و بقیه صفات اثر مستقیم منفی داشتند. بر اساس نتایج آزمایشگاهی نیز ژنوتیپ شماره 19 از طول ریشه‌چه و کلئوپتیل بیشتر و ژنوتیپ‌های 6 و 17 از طول ریشه‌چه و کلئوپتیل کمتری برخوردار بودند. شاخص سرعت جوانه زنی در شرایط نرمال(PIN) و تنش (PIS) برای ژنوتیپ شماره 19 بیشترین و برای ژنوتیپ شماره 3 کمترین بود. ژنوتیپ‌های شماره 3، 9، 11، 14 و 20 در شرایط تنش از سرعت جوانه زنی بیشتری نسبت به شرایط نرمال برخوردار بودند. شاخص تحمل خشکی (STI) بعنوان معیار مزرعه‌ای همبستگی مثبت و معنی‌داری با طول ریشه‌چه و تعداد ریشه‌های جنینی نشان داد که این نشان می‌دهد انتخاب بر اساس این دو صفت آزمایشگاهی با انتخاب در شرایط مزرعه بر اساس شاخص STI مفید بوده و قابل توصیه می‌باشد. واژه‌های کلیدی: گندم دوروم، صفات آگرو- فیزیولوژیک، شاخص تحمل خشکی، شاخص استرس جوانه زن