Электронная сістэма распрацоўкі латышска-латгальскага слоўніка

Abstract

Нягледзячы на шматвяковую пісьмовую традыцыю і прызнанне яе аўтарытэтнымі і палітычна неангажыраванаму балтыстамі асобнай мовай (напрыклад, Уладзімір Мікалаевіч Топараў у гутарцы з аўтарам у кастрычніку 2005 года, за два месяцы да сваёй смерці, падкрэсліў, што лічыць латгальскую асобнай балтскай мовай), латгальская мова у сілу палітычных прычын у Латвіі лічыцца дыялектам, а з 2000 года афіцыйна вызначаны яе статус у арт. 3.4 Закону аб дзяржаўнай мове: „Дзяржава забяспечвае захаванне, абарону і развіццё латгальскай пісьмовай мовы як гістарычнага падвіда латышскай мовы.“ [1] На першы погляд артыкул глядзіцца добра, але, на жаль, гэта ўражанне зманліва: паняцце падвіда мовы нідзе не вызначана і не апісана, таму латгальская мова de facto ў Латвіі апыняецца „нічым“: ёй нішто не належыць (ні ў прававым, ні ў матэрыяльным плане), з дзяржаўнага бюджэту ніякія сродкі наогул не адводзяцца. Фактычна, мова рэгіянальнай карэннай народнасці знаходзіцца ў горшым становішчы чым мовы нацыянальных меншасцяў. Аналагічныя мовы ў іншых краінах Еўропы звычайна маюць статус рэгіянальнай мовы, які ў прававым полі ЕС надзяляе іх пэўнымі правамі, але дзяржаўныя органы Латвійскай рэспублікі пытанні аб прысваенні латгальскай мове статусу рэгіянальнай ходу не даюць. Праўда, латгальскія гаворкі даследуюцца дыялекталогамі дзяржаўных навуковых устаноў нароўні з латышскімі, што, безумоўна, дае вялікі ўклад і ў развіццё латгальскай мовы (адным з найбольш яркіх прыкладаў з'яўляецца двухтомнай слоўнік колупскай гаворкі [2]), але гэта ўклад, усё-такі не прамы, а ускосны. У дадзенай сітуацыі адзінай рухаючай сілай у галіне развіцця латгальскай мовы з'яўляюцца прыватныя асобы і недзяржаўныя арганізацыі. Прычым, так як нават на конкурснай аснове ў розных дзяржаўных і недзяржаўных праграмах атрымаць сродкі пад праекты даследаванні і развіцця латгальскай мовы практычна немагчыма, то ў асноўным гэта работа праводзіцца на асновах добраахвотнай працы. З сярэдзіны 90-x гадоў складаннем і напісаннем (першыя гады – ў тэкставым файле) латышска-латгальскага слоўніка займаецца Арманд Коцінь. У 1999 годзе Анс Атаол Берзінь стварыў першую версію электроннага слоўніка. Так як слоўнік быў аднаўзроўневых і толькі часткова структураваным, то даволі хутка стала ясна, што ён не задавальняе патрабаванням стварэння паўнавартаснага пераводнага слоўніка, таму ў 2003 годзе Берзінем была распрацавана сістэма распрацоўкі цалкам структураванага пераводнага слоўніка, аб якой распавядзем больш падрабязна